Jean-Paul Marat’nın katili, Charlotte Corday, 1793 yılında giyotin ile idam edildikten sonra, iddia edilene göre Francois le Gros adında biri Corday’ın k∈siIen başını eline aldı ve yanaklarını tοkatladı. Kalabalıktaki izleyicilerin söylediğine göre Corday’ın yüzü sinirli bir ifade aldı ve yanakları kızardı. Tarihte de bu olaya benzer, kafası k∈siImiş insanların bilinç belirtileri gösterdiğine dair bazı hikayeler bulunmakta.
Örneğin Anne Boleyn, (İngiltere kraliçesi. VIII. Henry’nin ikinci karısı ve I. Elizabeth’in annesidir) anlatılanlara göre kafası k∈siIdikten sonra konuşmaya çalışmış.
Peki bu hikayeler sahte mi yoksa beynin bağlı olduğu vücuttan koparıldıktan sonra bilinçli kalması bilimsel olarak mümkün mü ?
Geçtiğimiz yıllarda, bir cerrah olan Sergio Canavero insan beyni nakil işlemi için çalışmalara başladı. Çalışmalarına devam etseydi, nakil işlemi bilimin birkaç dalında birden sınırlarını oldukça zorlardı.
Çalışmaların en belirgin sorunu da, eğer beyin bağlı olduğu vücuttan alınabilirse ne kadar süre bozulmadan kalabilirdi ?
Bütün vücudumuz oksijene ihtiyaç duyar ve vücudumuzun kullandığı oksijenin yüzde 20’si kadarını beynimiz tüketmektedir. Oksijen vücudumuzda kan ile taşınır.
Boyundaki damarlar k∈siIince oksijen tedariği de k∈siIecektir. K∈siIen başın içinde kalan kan ve dokularda kullanılabilecek oksijen kalacaktır fakat çok uzun süre yeterli olamaycaktır. Hareket ise sadece beynin bağlı olduğu doku veya kaslarda mümkün olabilir.
Baş k∈siIdikten sonra gözlerin veya ağzın hareket etmesini sağlayan kasların sinirleri hala beyine bağlı olduğu için hareket etmesi mümkün olabilir. Son zamanlarda bu alana dair yapılan çalışmalar öImeye çok yaklaşmış insanların yaşam mücadelesi verdiği o anlarda kendilerinde veya etrafta olan olaylardan ne kadarını fark edebildiklerine dönüştü.
Kalp krizi geçiren insanlar tedavi gördükleri o öIümcül anları ve etrafında olan olayları tanımlayabiliyor. Bu da gösteriyor ki kalp durduğu sırada beyin klinik bir bilinç hali göstermediği halde bilinçli olarak kalabiliyor. Başka bir çalışma da uyku esnasındaki evrelerden birinde beynimizde oluşan delta dalgalarının öIdükten 30 dakika sonra da görüldüğünü gösteriyor.
Elveda Dalgası
Yapılan son çalışmalarda, insanlarda kalp atmayı durdurduktan sonra bile beyinde aktivite oluşumu gözlemlendi. Bu aktivite “spreading depolarisation” adı verilen ve bütün beyin boyunca dalga gibi ilerleyen son bir aktivite ile son buluyor.
Bu aktivitelerin tam olarak ne olduğu, bilinçli hal ile ne gibi benzerlik veya farklılık gösterdiği ile ilgili daha fazla çalışma yapılması gerekiyor. Başka canlılarda yapılan çalışmalarda, öIdükten 48-96 saate kadar genlerde aktivite gözlemlenebiliyor.
Hayvanlarda ise k∈siIen baş çok daha uzun süre hayatta kalabiliyor. Çindeki bir aşçı rapor edilene göre başı k∈siIdikten 20 dakika sonra zehirli bir yılan tarafından ısırılarak öIdü.
En meşhur olanı da muhtemelen Miracle Mike adını almış bir tavuktur. Mike, kafası k∈siIdikten sonra 18 ay kadar hayatta kalıyor. Kafasını k∈smek için indirilen d∂rbe açıyla beyin sapına vurulmuş ve merkezi sinir sisteminin temel fonksiyonlarını kontrol eden kısımları “mucizevi” bir şekilde hayatta kalmış.
Tabii ki insanlar için bu mümkün değil; çünkü en ilkel fonksiyonların yönetildiği beyin kısımları bile kafatasımızın içinde bulunuyor. Her ne kadar Anne Boleyn hikayesine inanmak istesek de bilimsel açıdan baktığımızda hikaye biraz sahte gibi duruyor.
Ramazan Fırat Şahin