Bağışıklık sisteminin Alzheimer ile ilişkili proteini yok etme yeteneği, günlük sirkadiyen ritimle salınır.
Yeni araştırmaya göre, beynin Alzheimer hastalığıyla yakından bağlantılı bir proteini temizleme yeteneği sirkadiyen döngümüze bağlı. Araştırma, Amiloid-Beta 42 (AB42) proteininin beyinde kümeler oluşturmasını önlemede sağlıklı uyku alışkanlıklarının önemini vurguluyor ve potansiyel Alzheimer terapilerine giden yolu açıyor.
Sağlıklı bir uyku önemli
Rensselaer Politeknik Enstitüsü’nde biyolojik bilimler doçenti ve sirkadiyen ritimler uzmanı Jennifer Hurley, “Bağışıklık hücrelerinin sirkadiyen düzenlemesi, sirkadiyen saat ile Alzheimer hastalığı arasındaki karmaşık ilişkide rol oynuyor” dedi.
“Bu bize, Alzheimer hastalığındaki bazı semptomları hafifletmek için sağlıklı bir uyku düzeninin önemli olabileceğini ve bu yararlı etkinin makrofajlar/mikroglia adı verilen bir bağışıklık hücre tipi tarafından sağlanabileceğini söylüyor.”
Araştırma, nörodejeneratif hastalığa odaklanan Rensselaer Biyoteknoloji ve Disiplinlerarası Çalışmalar Merkezi’nde gerçekleştirildi. Dr. Hurley, bir glikan uzmanı ve sentetik heparinin mucidi olan Rensselaer profesörleri Robert Linhardt ve devam eden araştırmaları Alzheimer’da rol oynayan proteinlerin üretimi ve yayılmasında çeşitli mekanizmaları detaylandıran Chunyu Wang ile çalıştı.
Sirkadiyen sistemin bozulmasının birçok sonucu var
Sirkadiyen sistem, enzim ve hormon seviyelerinde günlük salınımlara(osilasyon) neden olarak gündüz/gece döngüsünü öngören ve nihayetinde vücut sıcaklığı ve bağışıklık tepkisi gibi fizyolojik parametreleri etkileyen bir iç saat olarak çalışır. Sirkadiyen sistemin bozulması diyabet, kanser ve Alzheimer gibi hastalıklarla giderek daha fazla ilişkilendiriliyor.
Makrofaj hücre yüzeyindeki önemli faaliyetler
Alzheimer hastalığının açıklayıcı bir işareti, beyindeki AB42’nin hücre dışı kümeleri olan plaklardır. İstenmeyen materyalleri arayan ve yok eden bağışıklık hücreleri olan makrofajlar (beyinde bulunduklarında mikroglia olarak adlandırılır), fagositoz adı verilen bir süreçte AB42’yi yutarak beyinden temizler.
Daha önceki araştırmalarda, Dr. Hurley ve İrlanda’daki Royal College of Surgeons’taki işbirlikçiler, makrofajların sirkadiyen kontrolünü araştırdılar ve hangi makrofaj RNA ve proteinlerinin sirkadiyen bir ritimle salındığını görmeyi mümkün kılan kapsamlı veriler topladılar.
Araştırmacılar, her ikisinin de AB42’nin klirensini düzenlemede rol oynadığı bilinen makrofaj hücre yüzeyinde iki proteinin (heparan sülfat proteoglikan ve kondroitin sülfat proteoglikan) yapılmasına yardımcı olan enzimlerdeki salınımları fark ettiler. (Klirens, birim zamanda tamamen temiz- lenmiş teorik hacim fraksiyonunu (yani söz konusu ilaçtan hiç içermeyen) ifade eder.)
Sağlıklı makrofajlarca alınan AB42 miktarının günlük sirkadiyen ritme göre değiştiği belirlendi
Bu hücre yüzeyi proteoglikanları sirkadiyen sistem ile Alzheimer arasında bir bağlantı olabilir mi? Ekip, bu hipotezi test eden bir dizi zarif deneyde, sağlıklı makrofajlar tarafından alınan AB42 miktarının günlük sirkadiyen ritimle salındığını belirledi. Bu model, sirkadiyen saati olmayan makrofajlarda oluşmadı.
Ayrıca sağlıklı sirkadiyen döngüleri olan makrofaj hücrelerinin yüzeyinde üretilen heparan sülfat proteoglikanları ve kondroitin sülfat proteoglikan seviyelerindeki günlük salınımları da ölçtüler. Zirve AB42 klirensi, yüzey hücre proteoglikanlarının üretimi en düşük seviyedeyken meydana geldi ve bu proteoglikanların uzaklaştırılması, alımı arttırdı, bu da proteoglikanların AB42 klirensini engellediğini gösteriyor.
Sirkadiyen ritm düzeninin ayarlanması Alzheimer’a çözüm olabilir.
Dr. Hurley, “Açık olan şey, tüm bunların sirkadiyen saat tarafından ayarlandığıdır” dedi. “Bu hücre yüzeyi proteoglikanları çok olduğunda, makrofajlar AB42’yi yutmuyor. Bunun neden kaynaklandığından emin değiliz, ancak kesinlikle bir ilişki var.” Bu ilişki, belki de yaşlandıkça azalma eğiliminde olan günlük salınım frekansını artırarak, daha fazla AB42 klirensini teşvik edecek tedaviler geliştirmek için kullanılabilir.
Dr. Hurley, “Teoride, eğer bu salınım ritmini hızlandırabilirsek, belki AB42’nin temizlenmesini artırabilir ve beyne zarar gelmesini önleyebiliriz” dedi.
Referans : Gretchen T. Clark, Yanlei Yu, Cooper A. Urban, Guo Fu, Chunyu Wang, Fuming Zhang, Robert J. Linhardt, Jennifer M. Hurley. Circadian control of heparan sulfate levels times phagocytosis of amyloid beta aggregates. PLOS Genetics, 2022; 18 (2): e1009994 DOI: 10.1371/journal.pgen.1009994
Çeviri: Egemen Erdem ÖZTÜRK / Kaynak: Science Daily