Jules Verne kurgusal denizaltısı Nautilus’u, kalın bir buz örtüsünün altındaki gizli bir okyanustan Güney Kutbu’na gönderdi. Onun, Herhangi bir kaşifin kutba ulaşmasından 40 yıl önce yazılmış hikayesi yine de sadece yüzde 50 kurguydu.
Antarktika çevresinde gizli okyanus boşlukları var ve en son araştırmamız, okyanusun, kıtanın buz dağları altında nasıl dolaştığını açıklıyor. Bunun sebeplerinden karadaki buzun gelgitlerle yükselen ve düşen büyük yüzen uzantıları da var.
Bu buz dağları kıtanın devasa kara tabanlı buz örtüsünü destekliyor ve bu gelecekteki deniz seviyesinin yükselişinin değerlendirilmesinde önemli bir rol oynamakta. Çalışmalarımız, iklim modeli tahminlerinde en büyük belirsizliklerden biri olan Antarktika’da okyanus akıntılarının erimeye nasıl bir katkıda bulunduğuna dair yeni bir ışık tutuyor.
Keşfedilmemiş Bir Okyanus
Ross Buz Dağı, 480.000 kilometrekarelik yeryüzündeki en büyük yüzen buz levhasıdır. Gizlediği okyanus boşluğu Antarktika sahilinden 700 km güneye uzanıyor ve büyük ölçüde keşfedilmemiş durumda. Buz dağlarının ısınan bir okyanus tarafından yıkandığını, çoğunlukla aşağıdan eridiğini biliyoruz. Ancak suyun buzun altında nasıl karıştığı hakkında çok az veri var. İklim modellerinde bu genellikle göz ardı edilir, ancak yeni ölçümlerimiz bunu düzeltmeye yardımcı olacaktır.
Merkezi RossIce Shelf’in altındaki okyanus boşluğunda yapılan tek keşif, 1970’lere kadar uzanıyor ve ilginç sonuçlarla geri dönüyor. Zamanın sınırlı teknolojisine rağmen, okyanus boşluğunun statik bir küvet olmadığını gösterdi. Bunun yerine, su kütlelerinin katmanlar arasında ince bir şekilde farklı sıcaklıklar ve tuzluluklarla ince bir tabakalaşma buldu.
Diğer okyanus çalışmaları kıyılardan ve üst tabakadan yapıldı. Sistemin nasıl çalıştığı hakkında fikir verdiler, ancak gerçekten anlamak için, yüzlerce metre buzun altında doğrudan okyanustan ölçümler almamız gerekiyordu.
2017 yılında, aşağıdaki okyanusa 250 metre buzdan delmek için İngiliz Antarktika Araştırması tasarımında modellenmiş bir sıcak su jeti kullandık. Okyanus akıntılarını ve sıcaklığını izlemeye devam etmek için ayrıntılı okyanus ölçümleri yapmak için delik sıvısını yeterince uzun tutabildik ve aletleri geride bıraktık. Veriler hala uydu üzerinden gelmekte.
Gizli okyanusun, deniz tabanına nispeten sıcak (2 Celcius) deniz suyunun, buz tabakası ve Antarktika’nın gizli kayalık temelinden sıkılmış eriyik ve buzul tatlı su kombinasyonuyla yüzeye yakın bir döngü içinde gelmesi ile büyük bir haliç gibi davrandığını gözlemledik.
Yüzlerce metre buz, okyanus boşluğunu öfkeli rüzgarlardan ve Antarktika’nın dondurucu hava sıcaklıklarından izole ediyor. Fakat gelgitleri hiçbir şey durduramıyor. Verilerimiz gelgitler tabakalı okyanusu buzun alt tarafındaki geçmiş dalgalanmaları ileri geri itiyor ve okyanus boşluğunun parçalarını karıştırıyor.
Bu tür keşif iklim bilimi için en büyük zorluktur. Yüzyıllar boyunca projeksiyon yapan modellerde günlük ölçeklerde çalışan süreçleri nasıl temsil ediyoruz? Verilerimiz, bir çözüm bulmak için günlük değişikliklerin eklenebileceğini göstermektedir.
İlginizi çekebilir: Antarktika Eşi Görülmemiş Bir Yaz Sıcak Hava Dalgası Yaşadı
Örneğin;
Okyanus boşluğunun ve bilgisayar modellerinin dışında toplanan veriler, verilen herhangi bir su paketinin boşluktan geçerek bir ila altı yıl geçirdiğini göstermektedir. Yeni verilerimiz, aralığın alt ucunun daha olası olduğunu ve yine de bir büyük devre açısından düşünmemiz gerektiğini gösteriyor.
Bu buz dağlarının önümüzdeki birkaç yüzyıl boyunca deniz seviyesinin yükselmesi için önemi çok açıktır. Araştırmalar, atmosferik ısınma 2 celcius değerini aşarsa, büyük Antarktika buz dağlarının kıtanın başından akan buzun çökeceğini ve serbest kalacağını, deniz seviyesinin 2300’e kadar 3 metreye kaldıracağını gösteriyor.
Daha az anlaşılan, aynı zamanda potansiyel olarak değişim için büyük bir etken, eriyik suyun, her 1000 yılda bir Antarktika kıyılarındaki uçurumdan tropikal yüzey sularına kadar okyanus döngüsünü gören bir okyanus ulaşım döngüsü olan küresel termohalin dolaşımı üzerindeki etkisidir.
Antarktika buz rafları bu döngüdeki bir çukur durağı gibidir ve bu nedenle Antarktika’da olan şey küresel olarak anılır. Daha hızlı eriyen buz rafları, küresel okyanus sirkülasyonu için yankılarla birlikte okyanus tabakalaşmasını değiştirecektir. Bunun sonucu daha büyük bir iklim değişkenliği gibi görünmektedir.
İlginizi çekebilir: Antarktika’da 90 milyon yıl önce yağmur ormanı varmış
Burak ŞEN
