Önümüzdeki haftalarda Antarktika’nın üzerindeki rekor sıcaklıkların, Yeni Güney Galler ve Güney Queensland’ın büyük bölgelerinde ortalamanın üstünde bahar sıcaklıkları ve ortalamanın altında yağış getirmesi bekleniyor.
Isınma; Ağustos ayının son haftasında, Güney Kutbu’nun üstündeki stratosferin hızla ısınmaya başlamasıyla-“ani stratosferik ısınma” denilen bir fenomende- ortaya çıktı.
İlgili: Avustralya’nın içme suyu kaynakları tükeniyor. Su hırsızlığı başladı!
Önümüzdeki haftalarda ısınmanın şiddetleneceği tahmin ediliyor. Etkileri önümüzdeki aylarda doğu Avustralya’nın çoğunu etkileyecek şekilde Dünya yüzeyine kadar uzanacak. Meteoroloji Bürosu, kayda geçen en şiddetli Antarktik ısınma olacağını öngörüyor.Önceki,Eylül 2002’nin rekorunu aşması muhtemel.
Eylül 2002 (solda) ve 2019’dan (sağda) stratosferik ısınma. (Avustralya Meteoroloji Bürosu)
Neler oluyor?
Her kış, Güney Kutbu’nun üstündeki stratosferde genellikle saatte 200 kilometreye kadar (saatte 120 mil) ulaşan batı rüzgarları gelişir ve kutup bölgesini etkisi altına alır. Rüzgarlar, güneş ışığının olmadığı kutup üzerindeki sıcaklık ile güneşin hala parladığı Güney Okyanusu’ndaki sıcaklık farkı nedeniyle gelişir.
Güneş ilkbahar boyunca güneye doğru yer değiştirirken, kutup bölgesi ısınmaya başlar.Bu ısınma, stratosferikgirdabın ve buna bağlı batı rüzgarlarının birkaç ay boyunca yavaş yavaş zayıflamasına neden olur.
Ancak, bazı yıllarda bu bozulma normalden daha hızlı gerçekleşebilir. Alt atmosferden gelen hava dalgaları (büyük hava sistemlerinden gelen veya dağların üzerinden akan) Güney Kutbu’nun üstündeki stratosferi ısıtır ve yüksek hızlı batı rüzgarlarını zayıflatır veya “karıştırır”.
Çok nadir olarak, eğer dalgalar yeterince güçlüyse, kutupsal girdabı hızla kırabilirler, aslında rüzgarların yönünü tersine çevirerek doğu rüzgarına dönüşürler.Bu, “ani stratosferik ısınmanın” teknik tanımıdır.
Son 60 yılda polar girdapta çok zayıf ya da ılımlı değişiklikler görmüş olsak da Güney Yarımküre’deki diğer tek ani stratosferik ısınma olayı Eylül 2002’de gerçekleşti. Buna karşılık, kuzeydeki stratosferik ısınma olayı, kışın sonlarında Kuzey Yarımküre’nin daha güçlü ve daha değişken troposferik dalga aktivitesi nedeniyle, her iki yılda bir ortaya çıkıyor.
Avustralya’yı ne bekleyebilir?
Bu stratosferik ısınmanın etkilerinin gelecek ay Dünya yüzeyine ulaşması ve muhtemelen Ocak ayına kadar sürmesi olası. Antarktika bölgesinde ısınmanın yanı sıra, en dikkate değer etki, Güney Okyanusu batı rüzgarlarının Ekvator’a doğru kayması olacak.
Bu Batı Tazmanya, Yeni Zelanda’nın Güney Adası ve Güney Amerika’da Patagonya ‘yı içeren en güçlü batı yollarının bulunduğu bölgeler için genellikle daha fazla fırtına ve yağış ile daha düşük sıcaklıklara neden olur.
Ancak, büyük ölçüde ana batı kuşağının kuzeyinde bulunan subtropikal Avustralya için bu yer değiştirme; yağışların azalması, daha açık gökyüzü ve daha yüksek sıcaklıklarla sonuçlanır. Geçmişteki stratosferik ısınma olayları ve buna bağlı rüzgar değişikliklerinin en şiddetli etkileri; ilkbahar sıcaklıklarının arttığı, yağışların azaldığı, sıcak dalgaların ve yangın riskinin arttığı yerler olanYeni Güney Galler ve güney Queensland’da ortaya çıkmıştır.
Bahar için sıcak ve kurak bir görünüme yol açan,mevcut pozitif Hint Okyanusu Dipolü gibi diğer büyük iklim faktörlerinin etkisiyle birlikte stratosferik ısınmanın etkisi Büro’nun iklim tahminleri tarafından yakalandı.
Ozon Deliği ve Antarktika Denizi Buzulu Üzerindeki Etkiler
Ani stratosferik ısınmanın bir olumlu etkisi var. Antarktika ‘daki ozon deliğinin kaynağının küçülmesi -hatta tamamen yok olması. Bu, iki nedenden dolayı.
- İlk olarak, üst atmosferdeki sıcaklıkların hızlı yükselişi, ozonu yok eden kimyasal işlem için hayati önem taşıyan süper-soğuk polar stratosferik buz bulutlarının oluşmayabileceği anlamına geliyor.
- İkincisi, bozulmuş rüzgarlar tropik bölgelerden kutup bölgesine ozon bakımından zengin daha fazla hava taşıyarak ozon deliğinin onarılmasına yardımcı olur.
Ayrıca, Ekim ve Ocak ayları arasında Antarktika deniz buzunda, özellikle doğu Ross Denizi ve batı Amundsen Denizi’nde -daha zayıf batı rüzgarları nedeniyle kutuplara doğru daha fazla ılık su akmasından dolayı- artan bir düşüş bekliyoruz.
Modelleme alanındaki gelişmeler ve Büronun yeni süper bilgisayarı sayesinde, bu tür olaylar hiç olmadığı kadar iyi tahmin edilebiliyor.
2002’ye kıyasla, ki olayın gerçekleşmesinden sonrasına kadar olay hakkında fazla bir şey bilmiyorduk, bu sefer hemen hemen üç haftadır çok güçlü bir ısınma olayının geldiğinin farkındayız. Ayrıca, trende başlayan ve önümüzdeki bir ila dört ay boyunca hava koşullarımızı etkileyecek olan süreç hakkında çok daha fazla şey biliyoruz.
Bunlar da ilginizi çekebilir:
- Antibiyotik direnci küresel ısınma kadar büyük bir tehdit
- İklim bilimciler, küresel ısınmanın Himalaya buzullarını eriteceği uyarısında bulundu
- Güneşi karartarak küresel ısınmayı önleme planı!
Saygılarımla.
Duygu Ardıç
