Arap çölünde yaşama giden yol bir zamanlar ölülerle döşeli olabilirdi. Arkeologlar, şu anda Suudi Arabistan’da, bir vahayı diğerine bağlayan insan mezarlarıyla işaretlenmiş etkileyici bir kayıp otoyol ağını ortaya çıkardılar. Binlerce yıl önce, bu yollar Bedevileri ve hayvanlarını atalarının yollarından geçerek suya götürürdü.
”Zamanın en önemli otoyol ağlarıydı”
Avusturalya’daki Western Üniversitesi’nden arkeolog Matthew Dalton, “Cenaze caddeleri, zamanlarının en önemli otoyol ağlarıydı ve 4.500 yıl önce Arap Yarımadası’nda yaşayan halkların birbirine sosyal ve ekonomik olarak daha önce düşündüğümüzden çok daha bağlı olduğunu gösteriyor” diyor .
Suudi Arabistan’da bulunanlar gibi taş kaplı mezar odaları Arap Yarımadası’nda oldukça yaygındır, ancak kuzeybatı Arabistan’da çok daha yoğundur. Geçen on yılda, uydu görüntüleri, çöldeki antik yolları çevreleyen ya da onları işaret eden binlerce pandantif benzeri taş yapıyla noktalı bir bölgeyi ortaya çıkardı.
Aşağıdaki görüntü her iki düzenlemeyi yan yana karşılaştırmaktadır. Solda, antik bir yolu çevreleyen bir dizi halkalı taş höyük ve kuyruklu ‘kolye’ yapı görebilirsiniz. Sağda, hepsi bir su kaynağına giden bir dizi yola paralel uzanan çeşitli türde asılı yapılarla noktalı daha seyrek bir arazi.
Bir yol bir vahaya ne kadar yakınsa, çevredeki yapılar o kadar yoğunlaşır.Suudi Arabistan’da çalışan arkeologlar, uydu görüntülerini ve saha araştırmalarını kullanarak, “başka yerde eşdeğeri olmayan” “inanılmaz bir tarih öncesi mezar anıtı yoğunluğu” tespit ettiler. Sadece Hayber olarak bilinen bir ilçede, araştırmacılar yaklaşık 10.000 kuru taş mezar yapısı saydı ve bunların çoğu kalıcı su kaynaklarının yakınında bulunuyordu.
Dalton, “Bu vahalar, özellikle Hayber, dünya çapında bilinen en yoğun mezar anıtlarından bazılarını sergiliyor” diyor .
“Etraflarında inşa edilen çok sayıda Bronz Çağı mezarı, popülasyonların bu zamanda bu elverişli yerlere daha kalıcı olarak yerleşmeye başladığını gösteriyor.”
Aşağıda al Ha’it Oasis’te bir örnek bulunmaktadır:
Araştırmacılar, tek tek vahaları daha yakından incelerken, dışa doğru yayılan daha küçük yollardan oluşan bir ağ belirlediler. Bunların muhtemelen yağışların daha yüksek olduğu mevsimlerde hayvan sürülerini taşımak için kullanıldığından şüpheleniyorlar.
Ancak kuraklık sırasında, daha uzun menzilli yollar muhtemelen daha kullanışlıydı. Eski Bedeviler, bir vahadan veya çöl kaynağından diğerine sıçrayarak daha iyi topraklar ve iklimler aramak için çok daha geniş alanları dolaşabilirlerdi.
Yazarlar, “Gerçekten de, yalnızca belirlenmiş cenaze yolları ağlarını takip ederek, yaklaşık 530 kilometre yol kat etmek mümkün olabilir” diye yazıyorlar .
Her şey için önceki nesillere teşekkürler.
Dalton M, McMahon J, Kennedy MA, et al. The Middle Holocene ‘funerary avenues’ of north-west Arabia. The Holocene. 2022;32(3):183-199. doi:10.1177/09596836211060497
Çevirmen : Nimet Kılıç