Nisan ayında uluslar arası bir bilim ekibi tarafından bir kara deliğin ilk defa fotoğrafı çekildi. Eylül ayında bu başarılarından dolayı 3 milyon dolar değerinde bir Keşif Ödülü kazandılar. Ama henüz yolun başındalar.
İlgili: İlk Kara delik fotoğrafını yayımlayan ekip 3 milyon dolarlık ödül aldı
Bir sonraki adım olarak, Olay Ufku Teleskobu (EHT)’nun arkasında bulunan ekip sinemaya uygun bir başlangıç yapmayı planlıyor.
Konu: Galaksimizin merkezindeki devasa kara delik.
İlgili: Kara delik nedir? Detaylı ve sade anlatımıyla kara delik hakkında bilgiler
Yeni nesil EHT(ngEHT) olarak adlandırılan yeni bir proje, Samanyolu’ndaki kara deliğin davranışlarını ve çevreyi nasıl etkilediğini gösteren gerçek zamanlı videolar çekmeyi hedefliyor.
Evrensel EHT ekibine liderlik eden bir gökbilimci olan Shep Doeleman, Business Insider’a “Kara deliğin gelişmesini gerçek zamanlı olarak görebiliriz” dedi.
“Dahası, Kuzey ve Güney kutuplarından gelen jetleri nasıl fırlattığını görebiliriz. Evrenle birlikte nasıl geliştiğini görebiliriz. Ve hatta Einstein’ın yerçekimi kuramını ışıklara bakarak değil kara deliğin etrafındaki maddelerin yörüngesine bakarak test edebiliriz.”
Videolar kara deliklerin büyük maddeleri nasıl yuttuklarını kaydedebilir.
Çığır açan resmi Nisan’da yayınlanan kara delik, M87 olarak biliniyor. Yukarıdaki görüntüde bulunan sarılı kırmızılı halka, aşırı sıcak gaz yığınları ile ölü yıldız, gezegen ve diğer objelerin kalıntılarından oluşan büyüyen bir disktir.
M87’nin şartlarında bu disk bizim güneş sistemimizden daha geniş. Halkanın içindeki karanlık, kara deliğin olay ufkudur.
Peki, olay ufku nedir?
Olay ufku, ışık ve maddenin,kara deliğin çekim gücünden artık kaçamadığı bölgeyi sınırlayan kuşağa denir.
Doeleman fotoğraf ile ilgili “bize birçok şey anlatıyor” dedi.
“Bize kara deliğin etrafındaki gazların ışık hızına yakın hızda hareket ettiğini gösteriyor. Kara deliğin uzayda nasıl yönlendirildiğini de anlatıyor. Einstein’ın yerçekimi kuramının, kara delik sınırlarına çok yakın olduğunu doğruluyor. Evrenin içine dalmanızı sağlayacak bu tip bir doküman elde ettiğinizde daha fazlasını istiyorsunuz.”
Bu nedenle ngEHT ekibi, küresel teleskop ağını M87’ye ve kendi galaksimizin merkezindeki kara deliğe geri döndürüyor.
EHT, dünyadaki gözlem evlerinden oluşur. Birlikte çalışarak, Dünya büyüklüğünde tek bir ‘sanal’ teleskop işlevi görebilirler.
Grup bu ağa daha fazla teleskop eklemek için çalışıyor ve bu teleskoplardan 10 kat daha fazla veri işleyebilen yeni bilgisayar teknolojisi kullanıyorlar. Böyle yaparak yaklaşık 5 yıl içerisinde iki kara deliğin videosunu çekebileceklerini düşünüyorlar.
Doeleman, videoların elimizdeki resmin ortaya çıkaramadığı şeyi ortaya çıkaracağını umuyor: Bu kara delikler nesneleri nasıl yutuyor.
Bu günlerde bilim insanları, uzaktaki bir kara delik yıldız gibi büyük bir nesneyi yediği zaman olay sırasında çok yoğun ışık yayıldığından dolayı bunun Dünya’daki teleskoplara ulaştığını söylüyor. Doeleman, olaylar meydana gelirken gerçek zamanlı videoların kaydedilebileceğini düşünüyor.
“Bu tip bir olay gerçekleşirken kara deliği izleyebildiğinizi hayal edin. Yayılmanın tam olarak nerden geldiğini görürdünüz. Bu olayların nasıl gerçekleştiğini anlamak, bize kara deliklerin nasıl beslendiklerini ve onların dinamikleri hakkındaki her şeyi anlatır.” dedi.
Galaksimizin kara deliği müthiş bir film yıldızı
M87 yaklaşık 6,5 milyar güneşe eşdeğer bir kütleye sahip. Galaksimizin merkezinde yer alan A-Star ya da Sgr A* çok daha küçüktür; kabaca 4 milyon güneşe denktir.
Bu, Sgr A*’nın M87’den çok daha az maddeyi çektiği ve böylelikle daha küçük toplama halkasına sahip olduğu anlamına gelir. Bundan dolayı maddeler bu kara deliği M87’den çok daha hızlı bir sürede, birkaç günde –M87’yi birkaç haftada – çevreler.
Doeleman “Yani M87 kara deliğine bir iki hafta boyunca baksanız hiçbir değişiklik göremeyebilirsiniz.” dedi. Bu yüzden M87’nin videosunu çekme planı birkaç ayı içeren hızlandırılmış video içeriyor. Bu, maddelerin kara deliğin etrafında birkaç kez yörüngeye girmesi için yeterli bir süre olmalı.
Diğer yandan EHT ekibi, Sgr A*’nın daha hızlı ve görünür değişime uğradığından dolayı gerçek zamanlı görüntülerini elde etmeyi umuyor. Doeleman “Sgr A* çok aktif. Bir gece gözlemleyerek etrafındaki maddelerin yörüngelerini ne kadar çok değiştirdiğini görebilirsiniz.” dedi.
O, sonunda galaksimizi rahatsız eden bu kara deliğin birkaç görüntüsünün halka açık hale geleceğini umuyor.
Daha iyi videolar elde etmek için küresel teleskop ağı genişletilmeli.
Bir kara deliğin ilk fotoğrafını oluşturmak için dünyanın dört bir yanındaki sekiz teleskop birleştirildi.
Doeleman, ngEHT ekibinin bu sayıyı 2020’de 11’e çıkarmayı planladığını söyledi. Ardından dört yıl içinde yeni ekipmanları dâhil etmek için bir teklif taslağı hazırlamayı planlıyorlar. Aslında onların kara deliğin videosunu çekmek için yeni ekipmanlara ihtiyacı yok. Teleskop ağını genişletmek yeterli olabilirdi.
Doeleman “Önümüzdeki beş yıl içerisinde ilkel bir film yapmamız muhtemeldir. Düzensiz ve düşük çözünürlükte olabilirler, ancak bunlar ilk adımlar olabilirdi.” dedi. “20 adet ekipmanımız olduğunda bu büyük bir sıçrama olacak. Bu, yapmak istediğimiz yüksek çözünürlüklü filmleri bize sağlayacak.” diye ekledi.
Gezegenin yörüngesindeki uzay merkezli teleskoplar sonunda görüntülerini de gönderecekler. Hepsinin toplamı Dünya’dan daha büyük olacak.
Doeleman bu süreci Hollywood filmlerinin gelişimi ile kıyaslıyor. En düşük kaliteli filmler bile ilk başta muhteşem görünüyordu, ancak film teknolojisi ilerlemeye devam ediyor.
“Kariyerinin başlarında birçok genç bilim adamı bu ilk görüntüyle yetişiyor. Biz yeni bir alan geliştiriyoruz ve yıllar geçtikçe büyüyecek ve daha iyi olacak” dedi.
Bunlar da ilginizi çekebilir:
Çevirmen: Zehra AYDIN
