Avrupa buğdayında yaygın olan mantar toksinleri insan sağlığını ve ekonomiyi tehdit ediyor.
Buğday, dünya çapında insanlar tarafından tüketilen kalorinin %19’unu ve proteinin %21’ini sağlar.
Buğday, başlıca nişasta ve enerji kaynağı olmasının yanı sıra, sağlık için gerekli veya faydalı olan, özellikle protein, vitaminler (bilhassa B vitaminleri), diyet lifi ve fitokimyasallar gibi bir dizi bileşeni de önemli miktarlarda sağlar .
Ancak, buğday mahsullerini enfekte edebilen ve tahılı toksinlerle kirletebilen fusarium baş yanıklığı (FHB) adı verilen bir mantar hastalığı yükselişte.
Avrupa Buğdayı
Yaygın olarak “vomitoksin” olarak adlandırılan deoksinivalenol içeren bu sözde mikotoksinler, insan ve hayvan sağlığı için bir tehdit oluşturur ve kusmaya, bağırsak hasarına, zayıflamış bağışıklık sistemine, hormon bozulmasına ve kansere neden olabilir. ( Votimoksin: ağırlıklı olarak buğday, arpa, yulaf, çavdar ve mısır gibi tahıllarda ve daha az sıklıkla pirinç, sorgum ve tritikalede bulunur.)
AB komisyonu, tüketicileri korumak için gıda amaçlı üretilen buğdaylarda vomitoksin seviyelerine yasal sınırlar getiriyor.
İnsan tüketimi için fazla kontamine olduğu düşünülen tahıllar genellikle hayvan yemi olarak değerlendiriliyor. Ancak not düşürmenin çiftçilere ve ekonomiye maliyeti var çünkü hayvan yeminin parasal değeri gıdadan daha düşük.
Hükümetler ve tarım işletmeleri, gıda ve hayvan yemi tedarik zincirlerindeki mikotoksin seviyelerini rutin olarak izler. Yine de, Avrupa buğday tedarikindeki FHB mikotoksin kontaminasyonunun ölçeği yeterince incelenmemiştir ve ekonomik etkisi daha önce ölçülmemiştir.
Bath ve Exeter üniversitelerinden meslektaşlarımızla birlikte mevcut en büyük mikotoksin veri setlerini analiz ettik ve FHB mikotoksinlerinin Avrupa’da gıda ve hayvan yemi için üretilen buğdayda yaygın olduğunu bulduk. Ayrıca mikotoksin tehdidinin özellikle Avrupa’nın güneyinde zamanla arttığını da bulduk.
Avrupa buğdayı zarar görmüş
Avuç içinde renk değişikliği gösteren bir buğday başağı.
Vomitoksin, incelenen her Avrupa ülkesinde mevcuttu ve genel olarak gıda amaçlı tüm buğday örneklerinin yarısında bulundu. Birleşik Krallık’ta 2010 ile 2019 yılları arasında üretilen gıdalık buğdayın %70’inde vomitoksin bulundu.
Avrupa buğdayında kaydedilen vomitoksin kontaminasyonunun neredeyse tamamı (%95) yasal sınırlar içindeydi. Bu, mevcut mevzuatın ve gıdalardaki FHB mikotoksin seviyelerinin izlenmesinin Avrupalı tüketicileri akut zehirlenmelere karşı etkili bir şekilde koruduğunu doğrulamaktadır.
Yine de, gıdalarımızda yaygın olarak bulunan vomitoksin endişe vericidir. Mikotoksinlere sürekli, düşük düzeyde diyet maruziyetinin uzun vadede insan sağlığını nasıl etkileyebileceği henüz bilinmemektedir.
Bu durum, vomitoksinle kontamine olmuş buğdayın dörtte birinin diğer FHB mikotoksinlerini de içermesi gerçeğiyle birleşiyor, bu da toksinlerin birbirleriyle etkileşime girdiği ve tek başına hareket eden tek tek toksinlerin toplamından daha büyük zarara neden olduğu sinerjizm endişelerini artırıyor.
Ayrıca vomitoksinin Avrupa ekonomisine olan maliyetini de tahmin ettik.
Vomitoksin, Avrupa’da gıda amaçlı üretilen buğdayın %5’inde yasal limitlerin üzerinde konsantrasyonlarda kaydedilip, 2010 ile 2019 arasında bu 75 milyon ton buğdaya eşdeğer olacaktı. Etkilenen bu buğdayın tamamı hayvan yemine yönlendirilirse, incelenen dönemde buğday üreticileri için değer kaybının 3 milyar € olacağını hesapladık.
Bununla birlikte, FHB hastalığının Avrupa’daki toplam ekonomik maliyetinin çok daha yüksek olması muhtemeldir. Hesaplamamız, hastalık sonucunda buğday verimindeki azalmayı, diğer zararlı ancak daha az rutin olarak test edilen mikotoksinlerle kontaminasyonu veya mantar patojeninin büyümesini önlemek için fungisit uygulama maliyetlerini içermez.
Artan tehdit
FHB her yıl dalgalanan bir hastalıktır. Ancak 2010 ve 2019 yılları arasında düşük enlemli ülkelerde mikotoksin düzeylerinin arttığını gördük, bu özellikle Akdeniz’de geçerli. Örneğin, 2018 ve 2019 salgın yıllarında kaydedilen vomitoksin konsantrasyonları, incelenen dönem boyunca en yüksek seviyedeydi.
Çalışmamız bu artışın nedenlerini araştırmamıştır. Ancak çiftçilik uygulamalarındaki değişiklikler, iklim değişikliği ve fungisitlerin azalan etkinliğinin katkıda bulunan faktörler olması muhtemeldir.
Toprağın bozulmasını azaltmak için sürmekten başka yöntemlerle toprağın ekildiği minimum toprak işleme, giderek daha popüler bir çiftçilik yöntemidir.
Yöntem, toprak sağlığı için faydalıdır ancak mahsul kalıntılarını geride bırakır ve FHB mantarının kışın hayatta kalmasını sağlar. FHB’ye oldukça duyarlı bir ürün olan mısır da Avrupa’da yaygın olarak yetiştirilmektedir. Bu çiftçilik uygulamaları bir araya geldiğinde, ortamdaki FHB patojen yükünü artırır.
İklim değişikliği ayrıca FHB hastalığının yayılmasını da teşvik edebiliyor. Buğdayın çiçek açtığı zamana denk gelen daha sıcak ve yağışlı hava, FHB mantarının mikotoksinleri enfekte etmesi ve üretmesi için ideal koşullar sağlar.
Yaygın olarak kullanılan bir fungisit olan azollere karşı direnç, son yıllarda giderek artan bir şekilde rapor edilmektedir.
FHB kontaminasyonu Avrupa’da yaygın ve önemli bir maliyeti var. FHB hastalığını ve mikotoksinlerini anlamak bu nedenle önemlidir. Ancak araştırmacıların gelecekte hangi ortamların mikotoksine neden olan mantar hastalıkları açısından en fazla risk altında olduğunu tahmin edebilmeleri için FHB salgınlarının izlenmesi iyileştirilmelidir.
Hastalığı kontrol altına alma yöntemleri de daha da geliştirilmelidir. Bunlar, mikotoksinlerin gelişimini engelleyen yeni mantar öldürücüleri veya gelecekteki mahsul koruma stratejilerini içerir.
İklim değişikliği daha fazla mahsul hastalığı salgınlarına yol açıyor ve güvenli gıda kaynaklarına olan ihtiyacımız artıyor, bu nedenle mikotoksin sorunu sadece daha önemli hale gelecek.
