Seval ÖZGÜR
Antarktika’da kış soğuk, sürekli karanlık, şiddetli fırtınalı ve uzun bir şekilde yaşandığı için bazı yıllarda deniz buzu içinde delikler açılmaktadır. Polinya adı verilen bu garip delikler, kutuplarda yapılan okyanus bilimleri çalışmalarının odaklandığı alanlardan bir tanesidir. Antarktika’da bulunan ve büyük merak uyandıran gizemli buz deliklerinin sırrı, foklar ve robotlar kullanılarak keşfedildi. 2016 ve 2017 yıllarında Weddell Denizi ‘nde iki tane çok büyük delik açılmış olması polinyanın son zamanlarda oldukça fazla ilgi görmesine sebep olmuştur. 1970’li yıllardan bu yana varlıkları bilinen bu yapılar, Washington Üniversitesi Okyanus bilim Okulu ’nda doktora öğrencisi olan EthanCampbell’in de araştırma konusu oldu. Campbell, araştırmasında bu yapıların nasıl ortaya çıktığını ve kutupları saran okyanus ekosisteminde nereye oturduğunu açıkladı. Antarktika ‘da, bu kraterler, buzun altında yüzen foklar gibi hayvanlar için bir dinlenme durağı olarak işlev görmekte ancak Campbell, araştırmacıların onlardan çok daha fazlası olduğunu düşündüğünü söylüyor.
Çünkü ılık ve erimiş karbonu tutan deniz buzu aynı zamanda atmosfere önemli miktarda karbondioksit salınımı gerçekleştiriyor. 2017 yılı Nisan ayında atmosfer bilimciler tarafından Jeofizik Araştırmaları Dergisi’nde yayınlanan bir bildiriye göre saatte 72 mil (saatte 117 kilometre) kadar rüzgâr hızlarına sahip şiddetli bir fırtınaya işaret etti, ancak 2016 ve 2017 yıllarında kış fırtınalarına rağmen önemli bir problem ile karşılaşılmadı. 1974, 1975 ve 1976’da üç büyük polinya gözlemlendi. Campbell ve ekibi, Ulusal Bilim Vakfı tarafından Weddell Denizi’nde kurulan Güney Okyanus Karbon ve İklim Gözlemleri ve Modelleme projesi (SOCCOM) tarafından üç farklı kaynaktan yararlanıldı.
Bu kaynaklar: uydu görüntüleri, contalara bağlanan sensörler ve yüzdürme robotları olupokyanus yüzeyinin su sıcaklığını, tuzluluk oranı ve karbon içeriği hakkında veriler topladı.Polinyalar kışın açıldığı zaman Antarktika’ya gidemediğimiz için robotik cihazların kullanılması bu delikleri anlamak için çok önemlidir. İklim değişikliği nedeniyle Antarktika kıyılarında değişkenlik gösteren rüzgârlar daha yakına ve daha kuvvetli bir şekilde kaydığında, Weddell Denizi’nin derinliklerinde daha soğuk tuzlu suyun yükselmesine neden olur. Campbell, bu iklim olayı ve sonrasında yükselen okyanus yüzeyinin 2016 ‘da alışılmadık bir şekilde tuzlu hale geldiğini ve bunun da okyanus suyunun dikey olarak karışmasını kolaylaştırdığını söyledi (Tipik olarak, tuzluluk farklılıkları okyanus katmanlarını ayrı tutar, tıpkı daha az yoğun yağ suyun üstünde yüzer ve karışmayı reddeder).
Polinya yapılarının oluşmasında ise temel olarak okyanustaki iki önemli akıntı katmanı rol oynuyor. Üstte yer alan sıcak katman ile altta yer alan soğuk katman arasındaki etkileşimde, buz tabakasında değişimler ortaya çıkıyor. Normalde yavaş gerçekleşen derin tabaka değişimleri, bu yapılarda oldukça hızlanıyor. Campbell ve ekibi hala büyük polinyaların oluşum sürelerin arasındaki periyodik farkı ya da neden büyük polinyalar yerine küçük yapılar oluştuğunu açıklamak için çeşitli çalışmalar yapıyorlar. Polinyaları neyin oluşturduğunu anlayabilirsek, bir sonrakinin ne zaman oluşacağını da kestirme şansımız olacaktır. [Antarktika’da eriyen buzulların altında devasa bir çukur olduğu tespit edildi]
Editör / Yazar: Seval ÖZGÜR
Kaynak: https://www.livescience.com/65693-mysterious-antarctic-ice-holes-explained.html
