Beynimizin ölü ve toksik nöronların biyolojik yollarımızı tıkamasını önleyen bir atık bertaraf sistemine sahip olduğunu zaten biliyoruz. Bilim insanları, fareler üzerinde yapılan laboratuvar testlerinde, sürecin ilk videosunu yakalamayı başardılar.
Ölü nöronların nasıl temizlendiğini ve beynin bunlara nasıl tepki verdiğini bilmiyoruz. Bu yüzden yeni araştırma, henüz doğrulanmamış olsa bile, ileriye dönük gelişmeler için önemli bir adım olabilir.
Connecticut’taki Yale Tıp Fakültesi’nden nörolog Jaime Grutzendler, “Bu işlem, canlı bir memeli beyninde ilk kez görüntülendi.” diyor.
Dahası, bu bulgular yaşa bağlı beyin fonksiyonlarının azalması ve nörolojik bozukluklar için tedavilere bile yardımcı olabilir.
İlginizi çekebilir: Nörologlar, Beyinde Yeni Bir Sinirsel İletişim Şekli Keşfettiler
Beynin Temizlik İşini Yapan: Glial Hücreler
Ekip, beyindeki temizlik işini yapmaktan sorumlu gliyal hücrelere odaklandı. Bir farede hücre ölümü (apoptoz) için tek bir beyin hücresini hedeflemek için “2Phatal” adlı bir teknik kullandılar. Daha sonra floresan belirteçleri kullanarak glial hücrelerin rotasını izlediler.
Grutzendler şöyle diyor: “Beyne bir çekiçle vurmak ve binlerce ölüme neden olmak yerine, tek bir hücrenin ölmesine neden olmak, hücreler ölmeye başladıktan hemen sonra neler olduğunu incelememizi ve ilgili diğer birçok hücreyi izlememizi sağlıyor.”
Üç tip glial hücrenin –mikroglia, astrositler ve NG2 hücrelerinin- hem ölü nöronu hem de beynin geri kalanına herhangi bir bağlantı yolunu kaldıran yüksek derecede koordine edilmiş bir hücre çıkarma işlemine dahil olduğu gösterilmiştir. NG2’nin ölü hücre kalıntılarının yayılmasını önlemesine yardımcı olabileceğinden şüpheleniliyor.
İlginizi çekebilir: Bildiğimizin Aksine Beyin Sinir Hücreleri Kendini Yenileyebilir Mi?
Araştırmacılar ayrıca, glial hücre ölü nöronu herhangi bir nedenden ötürü kaçırırsa, diğer hücrelerin atık çıkarma işlemindeki rollerini üstleneceğini ve glial hücreler arasında bir tür iletişim olduğunu düşündüklerini gösterdiler.
Araştırmadan elde edilen bir başka ilginç bulgu da atık çıkarma işlemidir. Hücrelerin ölmekte olduğunun farkında gibi görünse de yaşlı fare beyninin ölü nöral hücreleri temizlemede daha az etkili olduklarıydı.
Bu, gelecekteki araştırmalar için iyi bir fırsattır ve uzmanlara, atık imha işlemi yavaşlamaya hatta bozulmaya başladığında, yaşlı beyinlerin çeşitli şekillerde nasıl başarısız olmaya başladığı hakkında fikir verebilir.
Bir gün, sadece yaşlı insanlarda değil, aynı zamanda kafa travması geçirenler de dahil olmak üzere, beyin adına bu temizleme işlemini üstlenebilecek yeni tedaviler geliştirilebilir.
İlginizi çekebilir: Bir Nörobilimci Ölüm Anında Beynimize Ne Olduğunu Buldu
Ülkü Güngör
