Bir şeyler galaksilerin ölümüne sebep oluyor ve astronomlar bunu sebebini bilmiyorlar.

Evrenin en ekstrem bölgelerinde galaksiler ölüyor. İçlerindeki yıldız oluşumları sönüyor ve astronomlar bunu sebebini bilmiyorlar.

Dünyanın önde gelen teleskoplarından biri ile Kanada önderliğindeki ilk büyük proje sadece bu konuya odaklanıyor. “Virgo Environment Traced in CarbonMonoxide (VERTICO)” adlı program detaylı bir şekilde galaksilerin çevreleri tarafından nasıl öldürüldüğünü araştırıyor.

*Evrenin en ekstrem bölgelerinde bir şeyler galaksilerin ölümüne sebep oluyor*

VERTICO baş araştırmacısı: “Yeni yıldız oluşumları için yakıt niteliğindeki moleküler hidrojen gazının haritasını çıkartmak için ALMA teleskobunu kullanan 30 uzmandan oluşan bir takıma liderlik ediyorum.

En yakın galaksi kümemiz olan Virgo Kümesi içerisinde 51 galaksinin yüksek çözünürlükte hidrojen haritasını çıkarıyoruz.”

ALMA, kuzey Şili’de Atakama Çölünde 5000m irtifada bir dizi çanaktan oluşan bir radyo teleskobu. Aynı zamanda 2013’te Avrupa, Amerika, Kanada, Japonya, Güney Kore, Tayvan ve Şili tarafından 1.4 milyar dolar fon ile oluşturulmuş bir uluslararası ortaklık.

Dünya bazlı en büyük astronomik proje olan ALMA, görünür ışık kullanarak görülemeyen ve yeni yıldızları oluşturan yoğun, soğuk gaz bulutları üzerine çalışmak için en ideal teleskop.Aynı zamanda da en gelişmiş milimetre dalga boyu teleskobu.

VERTICO gibi büyük ALMA araştırma programları; alanında önemli bir gelişmeye öncü veya çığır açacak stratejik bilimsel meseleleri araştırmak için tasarlandı.

Galaksi Kümeleri

Galaksilerin evrende yaşadıkları, çevreleri ve birbirleriyle iletişim içinde bulundukları yerler(çevrelerindeki galaksilerarası ortam) onların yıldız oluşturma yeteneklerini etkileyen ana sebepleri oluşturur. Ama tam olarak hangi çevre koşullarının galaksilerin yaşamı ve ölümünü belirlediği hala gizemini koruyan bir konu.

Galaksi kümeleri evrendeki en büyük kütleli ve ekstrem çevrelerdir ve yüzlerce hatta binlerce galaksi içerirler.

Nerede bir kütle varsa orada yerçekimi de vardır ve bu kümelerdeki muazzam çekim kuvvetleri galaksileri muhteşem hızlara ulaştırır, genellikle saniyede binlerce kilometre, ayrıca galaksiler arası plazmayı aşırı ısıtarak X-ışını parlamalarına yola açar.

Bu kümelerin yoğun ve hiç de misafirperver olmayan içlerinde galaksiler çevreleri ve birbirleriyle güçlü bir etkileşim içindedir. Bu etkileşimler yıldız oluşumlarını söndürebilir veya öldürebilir. Yıldız oluşumlarını söndüren mekanizmaları ve bu mekanizmanın nasıl çalıştığı anlamak ise VERTICO araştırmasının odak noktasıdır.

Galaksilerin Yaşam Döngüsü

Galaksiler kümeleşirken intergalaktik plazma, “ram pressurestripping” adı verilen şiddetli bir süreç sonucunda galaksilerdeki gazı hızla soğurur. Eğer yıldız oluşumu için gerekli yakıt ortadan kalkarsa, galaksi de ölmüş olur ve hiçbir yeni yıldızın oluşmadığı ölü bir nesneye dönüşür.

Ek olarak,kümelerin sahip olduğu yüksek sıcaklık, sıcak gazların soğuma ve galaksiler üzerine yoğunlaşma sürecini de durdurabilir. Böyleyken galaksilerdeki gaz çevre tarafından tamamıyla soğurulmamış, yıldız oluşumunda tüketilmiş olur.

Bu süreç yıldız oluşumunda, yıldızları aç bırakarak veya boğarak yavaş, acımasız bir sönüşe götürür.
Bu süreçler önemli ölçüde değişiklik gösterirken her biri galaksilerin yıldız oluşturan gazında, eşsiz ve tanınabilir bir damga bırakır.

Bu damgaları bir araya getirerek, kümelerin galaksileri nasıl değişimlere uğrattıklarının resmini oluşturmak ise VETICO topluluğunun temel odak noktasıdır. Galaksi evriminde çevrenin etkisini anlamak üzerine çalışmalar yıllardır devam ediyor ve biz de bu bulmacaya yeni ve çok önemli bir parça eklemeyi amaçlıyoruz.

İdeal Bir Çalışma Alanı

Virgo galaksi kümesi böyle detaylı bir çalışma için ideal bir yer. Virgo bize en yakın büyük galaksi kümesi ve oluşum aşamasında, yani içerideki galaksilerin yaşam döngülerinden farklı aşamaları yakalayabiliriz. Bu da bize küme galaksilerindeki yıldız oluşumlarının nasıl söndüğüyle ilgili detaylı bir tablo oluşturma imkanı sunuyor.

Virgo kümesindeki galaksiler elektromanyetik spektrumun neredeyse her dalga boyunda gözlemlendi ama yıldız oluşturan gazlar bazında bu gözlemler daha istenilen hassaslık ve çözünürlüğe sahip değil.

ALMA’da bugüne kadarki en büyük galaksi araştırmalarından biri olan VERTICO,51 galaksi için yüksek çözünürlükte moleküler hidrojen gazı –yıldız oluşumu için saf yakıt– haritası oluşturacak.
ALMA ile birlikte toplanan birçok galaksi örneği ile birlikte; “ram pressurestripping”, yakıtsız kalma veya tam olarak hangi söndürme mekanizmaları ektrem çevrelerdeki galaksilerin ölmesinde rol oynuyor ve nasıl mekanizmalar mevcut gibi konulara cevap bulmak mümkün.

VERTICO, çevresi tarafından söndürülen galaksilerdeki yıldız oluşum gazlarını haritalandırarak, evrenin en yoğun bölgelerinde galaksilerin nasıl evrildiği ile ilgili anlayışımızı genişletecek.