Sulak alan koruma uzmanı tarafından keşfedilen soyu tükenmiş olan ve oldukça hayret uyandırıcı bir ‘deniz ejderhası’ fosili, İngiltere’de şimdiye kadar bulunan türünün en büyük ve en eksiksiz fosili olarak değerlendirildi.
”Şimdiye kadar bulunan en büyük tam iktiyoz”
Dinozorlar karada yürürken Dünya’nın tarih öncesi döneminde okyanuslarda yüzen eski bir deniz sürüngeni olan ve iktiyozor (ichthyosaur) olarak tanımlanan fosil “çamurun içinden dışarı çıkmış halde” bulundu ve bilim adamları antik örneğin neredeyse uçtan uca eksiksiz olduğunu söylüyorlar.
Kazıyı yöneten paleontolog Dean Lomax, “Bulunan bu örneğimiz, Rutland İktiyozoru veya Rutland Deniz Ejderhası, İngiltere’deki 200 yılı aşkın bir süredir bu tür fosillerin bilimsel olarak toplandığı numuneler içerisinde, şimdiye kadar bulunan en büyük tam iktiyozordur” diyor.
Leicestershire ve Rutland Yaban Hayatı Vakfı’ndan bir koruma uzmanı olan Joe Davis, ilk olarak Şubat 2021’de İngiliz Midlands’daki küçük bir sulak alan koruma alanı olan Rutland Su Tabiatı Koruma Alanı’ndaki rutin peyzaj çalışmaları sırasında fosilin açıkta kalan bir çene kemiğini gözlemledi.
Fosilleşmiş kalıntılar, çamurlu mezarından çıkarılırken devasa ama kırılgan numuneyi korumak için kullanılan çok sayıda sıva ve tahta atel içeren hassas bir operasyonla üç hafta boyunca kazılarak çıkarıldı.
Artan kuş kakası ve korkunç hava koşullarıyla karşı karşıya kalan paleontologlar, çevreciler ve gönüllülerden oluşan ekip, zorlu uğraşlar sonunda 10 metre uzunluğundaki fosili ve 150’den fazla tekli omurdan oluşan tüm omurgayı güvenli bir şekilde ortaya çıkardı.
Davis, New Scientist’e, daha önce meslektaşı Paul Trevor tarafından “sadece bir boru” olarak değerlendirilip önemsenmeyen bu keşif hakkında “Birçok insanın hayatlarını böyle bir şey arayarak geçirdiğini biliyorum ve karşılaştığım için çok şanslıydım” dedi.
Boyutları 1 metreden (3,3 fit) 25 metreye (85 fit) kadar değişen ve günümüz yunuslarına benzeyen iktiyozorlar ilk olarak yaklaşık 250 milyon yıl önce ortaya çıkmış ve yaklaşık 160 milyon yıl sonra soyu tükenmiştir.
Rutland Deniz Ejderhası, araştırmacıların yaklaşık 180 milyon yıl önce erken Jura döneminde biriktiğini söylediği kil bakımından zengin kayalarla kaplıydı.
Büyük olasılıkla Temnodontosaurus trigonodon adı verilen bir türdür, ancak ön bulgular henüz bilimsel hakem heyeti tarafından değerlendirilmedi.
”yeni fosilin büyüklüğü “tam bir sürpriz” oldu”
Manchester Üniversitesi’nden konuk bir bilim adamı olan Lomax, “Bu gerçekten benzeri görülmemiş bir keşif ve İngiliz paleontoloji tarihinin en büyük buluntularından biri” diyor.
Onlarca yıl önce aynı sulak alanda iki küçük, kısmi iktiyozor iskeleti bulundu, bu nedenle yerel bilim adamları için başka bir tane daha bulmak tamamen beklenmedik bir şey değildi, ancak keşfedicilerini gölgede bırakan yeni fosilin büyüklüğü “tam bir sürpriz” oldu.
Paleontolog Nigel Larkin, bulguyla ilgili bir blog yazısında, “Numunenin kuyruğunun yaklaşık 10 yıl önce lagün kazıldığında buldozerler tarafından tahrip edilmiş veya dağılmış olabileceğini düşündük” diyor.
“Kısa bir süre sonra kaburgaları, kafatasının bir kısmını ortaya çıkardık ve – şaşırtıcı bir şekilde – omurların bir peni büyüklüğünde olduğu kuyruğun en ucuna kadar bütün bir omur sütunu ortaya çıkardık.”
İskeleti ortaya çıkarmak sadece ilk adımdı ve dev fosili çıkarmak ciddi bir görevdi: Bir kez alçı ile kaplandığında, kafatası tek başına 1 tonun biraz altında bir ağırlığa sahipti.
Uzman bir paleontoloji korumacısı olan Larkin, “Bu kadar ağır olan çok önemli ama çok kırılgan bir fosilin güvenli bir şekilde kaldırılmasından genellikle siz sorumlu değilsiniz” diyor.
Toplam ağırlık yaklaşık 3 ton !
Daha yeni ortaya çıkan bu muhteşem örnek, alçı kalıbına sarılı, gizli bir yerde saklanıyor ve henüz ayrıntılı olarak incelenmedi. Araştırmacılar, temizlendikten ve muhafaza edildikten sonra keşfi açıklayan akademik makaleler hazırlamayı planlıyorlar.
Larkin bir blog yazısında, “İngiltere’de keşfedilen binlerce iktiyozora rağmen, hiçbiri bu örnek kadar büyük değil ve Birleşik Krallık’ta daha önce bulunan bu cinse ait birkaç fosil bu kadar eksiksiz değildi” dedi.
Neyse ki, fosil canavarları için ekip, herhangi bir kemik çıkarılmadan önce tamamen açıkta kalan örneğin (burada çene bırakan ayrıntılarla görebileceğiniz) 3 boyutlu bir taramasını yaptı.
Araştırmacılar ayrıca, iktiyozorun yaşadığı ve öldüğü çevreyi daha iyi anlamak ve hayvanı kabaca 182 milyon yaşına kadar tarihlendirmek için kalamar benzeri ammonitler ve belemnitler de dahil olmak üzere ana örneği çevreleyen fosil örneklerini aldı.
Leicester Üniversitesi’nden paleontolog Mark Evans, “İktiyozoru Temnodontosaurus trigonodon adı verilen bir tür olarak tanımlamamız doğruysa, bu, daha önce İngiltere’den onaylanmadığı için türlerin coğrafi aralığı hakkında yeni ayrıntılar sağlayacaktır” diyor.
İnanılmaz büyük gözleriyle bilinen diğer Temnodontosaurus fosillerinin çoğu Almanya ve Kuzey Amerika’da, bir diğeri ise Şili’de bulunmuştu.
Ekip, fosili temizlemek ve hazırlamak için bir sonraki koruma aşaması olarak finansman başvurusunda bulunmayı planlıyor ve bundan sonra yaratığın iskeletinin bulunduğu yere yakın bir yerde kalıcı olarak sergilenmesini umuyorlar.
Murat Kaya
