19. yüzyılda çiçek hastalığı için aşıların kullanılmasından günümüzde grip mevcudiyetine kadar aşılar, milyonlarca insanın dünyanın en ölümcül hastalıklarına karşı bağışıklık geliştirmelerine yardımcı olmuştur.
Mesela: önceki aylarda çıkan habere göre Washington eyalatindeki Clark County ’de kızamık sorunu yaşanıyor. Yılın başından bu yana 50 vaka görüldü ve muhtemelen bu sayı düşmek yerine daha da artacak.
Bu gerçekten bu kadar şaşırtıcı olmamalı. 2017 yılında anaokuluna giren çocuklar aşılarını tam yaptırmışlardı. Çocukların yüzde 7 ’si kızamık aşısı olmamışlardı. Aşılar sayesinde artık endişelenmenize gerek kalmayan altı yaygın hastalık.
Çiçek hastalığı, popülasyonları silmek için kullanıldı.
Çiçek hastalığına variola virüsü neden olur ve havadan kolayca yayılabilir. Hastalık, enfekte olmuş insanların yüzleri ve vücutlarının etrafında döküntüye neden olur. Virüs bağışıklık sistemine saldırır ve hızlı ölüme neden olur.
1796 ‘da, doktor Edward Jenner, virüsün benzer, daha az istilacı bir türünün enjeksiyonunu alırsa insanların çiçek hastalığına karşı bağışıklık kazanabileceğini keşfetti. Jenner’ın deneyleri dünyanın ilk aşılarının geliştirilmesine yol açtı. 1972’de ABD çiçek hastalığının ortadan kalktığını ilan etti.
On yıldan kısa bir süre sonra, Dünya Sağlık Örgütü çiçek hastalığının dünyadan atılan ilk hastalık olduğunu açıkladı. Dünya çapında yüzde 100 yok edilen tek hastalık olarak kabul edilmektedir.
Çocuk felci, kurtulanları hayat boyu engelli bırakır.
Çocuk felci, bir insanın boğazında ve bağırsaklarında oluşan viral bir enfeksiyondur. Hastalığa yakalanan dört kişiden biri, grip benzeri semptomlar geliştirir, ancak daha küçük bir grup, felç ve solunum yetmezliği gibi ciddi etkilere maruz kalır.
Hastalığa yakalanan bazı çocuklar haftaları demir akciğerleri denilen dev makinelerin içinde geçirirdi, çünkü çocuk felci onlarınkendi başlarına nefes almalarını engelliyordu. Yalnızca 1952 ’de 3.000 ABD ’li çocuk felci yüzünden öldü.
Çocuk felci, genç popülasyonlar arasında hızlı bir şekilde yayıldı, çünkü oral yolla iletilir. Bu, halka açık yüzme havuzları ve günlük bakım merkezleri gibi yerlerde kolayca iletilebileceği anlamına geliyordu. Ancak aşı ile 1955 ‘te çocuk felci oranları hızla düşmüştür.
Bulaşıcı bir bakteriyel enfeksiyon olan difteri, 20. Yüzyılın başlarında yayıldı.
Difteri enfeksiyonları, 1921’de 200.000’den fazla kişiyi etkiledi ve o yıl yaklaşık 15.520 kişinin ölümüne neden oldu. Difteri başlangıçta enfekte olmuş kişilerin boğaz ağrısı, zayıflık ve şişmiş bezler geliştirmesine neden olur.
Ama sonra gri renkli bir sümük, sırt veya boğazlarını örtmeye başlar. Bakteriler kan dolaşımında yeterince zaman harcarsa, enfeksiyon kalıcı sinir hasarı ve kalp yetmezliğine neden olan toksinler üretebilir. Enfekte bir kişi hapşırdığında, öksürdüğünde veya yüzeylerde veya nesnelerde tükürük damlacıkları bıraktığında hastalık yayılır.
Bu nedenle, özellikle yoğun şehirlerde yakın bölgelerde yaşayan insanlar, 1900’lerin başlarında hastalığa karşı oldukça hassastılar. nCDC (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri), çocuklara dört doz difteri aşısı yaptırmalarını ve ardından tam koruma sağlamak için her 10 yılda bir takviye çekimleri yapılmasını önerir.
Kabakulak çocukların ağrılı şişmiş yüzler geliştirmelerine neden olur.
Kabakulak paramiksovirüsün neden olduğu solunum hastalığıdır. Diğer birçok virüs gibi, tükürük ile temas yoluyla yayılır. Kabakulak aşısının ortaya çıkmasından önce, ABD’de her yıl yaklaşık 186.000 kişi virüsü kaptı. Kabakulak hastaları ağrılı, şişmiş tükürük bezleri geliştirir.
Çene bölgesinde şişlik yemek yemeyi zorlaştırır, bu da hastaların kendilerini daha zayıf hissetmelerini sağlar. Kabakulak genellikle ölümcül değildir, ancak bazı hastalar işitme kaybı gibi yaşam boyu komplikasyonlardan muzdariptir.
ABD’deki kabakulak vakaları, 1967’de aşı uygulanmasından sonra yüzde 99 oranında azalmıştır ve şu anda yılda sadece birkaç yüz vaka bulunmaktadır.
Kızamık döküntü, yüksek ateş ve ciddi uzun vadeli komplikasyonlara neden olur.
Kızamık (rubeola olarak da bilinir) solunum sistemine ve diğer organlara saldırır. Virüsü kapan bir kişi ateş ve akan burun gibi grip benzeri semptomlar geliştirir ve vücudun her tarafında kabarık kırmızı bir döküntü olur. Enfeksiyon şiddetli ise, körlük, beyin hasarı ve hatta ölüm gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir.
Her yıl tahminen 3 milyon insan, aşı bulunmadan önce 1950’lerin sonlarında hastalığa yakalandı. Toplamda yaklaşık 48.000 kişi komplikasyonlar nedeniyle hastaneye kaldırıldı ve yılda yaklaşık 400 ila 500 kişi öldü. Kızamık çok bulaşıcıdır: Birisi hasta birey ile aynı havada nefes aldığında veya enfekte bir insanla aynı yüzeye dokunduğunda bulaşabilir.
Hasta gittikten sonra hastalık birkaç saat odanın içinde kalabilir. Tüm semptomların gelişmesi bir veya iki hafta sürebileceğinden, çoğu kişi farkında olmadan hastalığa yakalanabilir.
Kızamıkçık, bebeklerde beyin hasarına ve doğum kusurlarına yol açar.
Kızamıkçık belirtileri daha hafif olsa da kızamık belirtilerine benzer. Kızamıkçık geçiren kişilerde genellikle kızarıklık, pembe göz ve düşük ateş görülür, ancak virüs bulaşmış kişilerin yüzde 50’sinde hiçbir belirti görülmez. 1964 yılında, ABD ‘de yaklaşık 12,5 milyon insan hastalığa yakalandı.
O yıl, yaklaşık 11.000 kadın kızamıkçık virüsü ile bağlantılı düşükler veya ölü doğumlar geçirdi. Enfekte olmuş annelerin çocukları, katarakt, işitme engelli, gelişimsel gecikmeler ve kalp kusurları ile doğdu. Kızamıkçık aşıları 1960 ‘ların sonunda mümkün oldu. New York Times, 2015 yılında kızamıkçık hastalığının batı yarım küreden atıldığını bildirdi.
Çeviri: Ülkü Güngör
Yorumlar 1