Pek çok insan için CRISPR ve Çin’in toplamı, ikiz kızlara ait iki insan embriyosunun DNA’larını değiştirmek için genom düzenlemesini kullanan biyofizikçi He Jiankui’ye eşit. Bildirisinden önce He, ülkedeki CRISPR topluluğu tarafından çok az biliniyordu. Ancak şu an hızla büyüyen topluluk, bu güçlü aracın kullanımında Amerika Birleşik Devletleri ile mücadele eder -hatta bazı ölçümlerde üstün- duruma geldi.
Çin’in CRISPR konusunda daha iyi bir temsilcisi ise Beijing Genetik ve Gelişimsel Biyoloji Enstitüsü’ndeki bitki biyoloğu Li Jiayang. 1985 yılında Li, ülkedeki diğer parlak bilim insanlarının geçmiş yıllarda yaptığı gibi lisansüstü eğitimi için ülkesinden ayrıldı ve 1985 yılında bitki DNA’sı üzerinde değişiklikler yaptığı projesine odaklanmak için vatanına geri döndü.
Çin Tarım Bilimleri Akademisi’nin başkanı
olarak yakın zamanda görevini sonlandıran Li, nokta atışı genom düzenlemeleri yaparken zorlandığını belirtiyor. CRISPR, pirinci değiştirebilmesi için Li’nin çabalarını daha kuvvetli bir hale getirerek ona basit ve hızlı bir yol sunmuş oldu. Laboratuvarındaki iki düzine eleman bulunduran ekibinin vızır vızır çalıştığı bir çarşamba sabahı saat 9’da “Şimdi, aniden, rüya gerçek oldu.” diyor Li.
Dünya çapındaki CRISPR laboratuvarlarında ışıklar geç saatlere kadar yanıyor. Araştırmacıların bir bakteri immün sistemini genom mühendisliği için hızlı ve çok yönlü bir araca dönüştürdükleri yıl olan 2012’de, CRISPR’dan bahseden bilimsel yayınların sayısı 127’ye tamamlandı. O zamandan beri ise 14.000’i aştı. Çoğu CRISPR yayınının sahibi Amerika olmasına rağmen -ve en çok alıntılanan makalelerin sahibi olmaya devam ediyor- şu anda Çin ikinci sırada ABD’ye çok yakın ve CRISPR için yüklü miktarda para harcıyor.
Science dergisi farklı bilim dallarında CRISPR kullanan beş Çinli bilim insanını Pulitzer Center’ın destekleri ile ziyaret etti. Çin’in en büyük gayreti tarım alanında fakat genom düzenleme yöntemlerini hayvanlar için büyük ölçüde kullanan araştırmacılar da mevcut. Domuz organlarının insana nakli ise bu konuda en teşvik edici amaç niteliği taşıyor. Öte yandan kanser başta olmak üzere çok daha fazla klinik testi CRISPR kullanarak piyasaya süren Çin, tıpta genom düzenleme olanaklarını da hızla keşfediyor.
He’nin çalışmaları ana akımın oldukça dışında kalmasına rağmen Çin’in bilimsel gündemini fethetmeye yetti. Onun yükseliş ve düşüşlerinin çoklukla söylenmeyen yönü ise Çin’de ve yurt dışındaki diğer insanların, deneyde önemli hamleler yapmış olması. He planlarını geniş bir kitle ile paylaştı ve onu vazgeçirmeye çalışan çok sayıda gruba rağmen bazıları daha cesaretlendirici davranıyordu.
Çinli araştırmacılar çok sayıda CRISPR çalışması yayınlıyor
Çin bilimsel kültürü, ilklerin üzerinde önemle dururken He gibi araştırmacıların nasıl
ortaya çıktığı konusunda sert görünmek zorunda, diyor Beijing’teki Pekin Üniversitesi genetikçisi Wei Wensheng ve ekliyor: “Anlamadığım nokta şu ki neden berbat veya korkunç bir şeyin ilki olarak anılmak istiyorsunuz. Bir özelliği mi var?”
Ülkedeki en başarılı genç CRISPR araştırmacılarından olan ve Şangay ’daki Nörobilim Enstitüsü’nde çalışan Yang Hui, Çin’in He’yi geçebileceğini ve onun ürettiği oyunu güncelleyebileceğini umuyor. Evet, Çin ‘li araştırmacılar çok sayıda CRISPR çalışması yayınlıyor, diyor, ancak “çok azı” çığır açacak saygıdeğer işler yapıyor. Yang konuşmasında “Neslimiz daha yenilikçi yayınlar üretmeli.” diye belirtiyor.
Ancak Yang son iki yıldır kalitenin çok hızlı arttığını önemle vurguluyor. Çin bilimsel sınırlara bayrağını dikerken Li ve Li gibi denizaşırı misafirler, yakında birer istisna olabilir. “Artık birçok iyi öğrenci gelişmiş olanaklar sebebiyle burada kalmayı tercih edecek.” diyor Yang. “Ve biz sıkı çalışan bir hayli öğrenciye sahibiz.” Buluş Sayısı Son yıllarda CRISPR içeren 2000’den fazla farklı buluşun analizi yapıldığında Amerika, Çin’i kıl payı geçiyor. Çin’deki başvurular son yıllarda hızla artışa geçti ve ülke, tarımsal-endüstriyel alanlarda baskınlık gösteriyor.
Bunlar da ilginizi çekebilir:
CRISPR’A Yepyeni Bir Yaklaşım! Gen Düzenlemesi Kusursuza Ulaşabilir!..
Bilim insanları, farelerde HIV tedavisi için CRISPR kullandılar
Çinli Bilim Adamları İlk Defa Genetiği Değiştirilmiş Bir Primat Klonladı
Editör / Yazar: Emine Kızılkaya
Kaynak: https://www.sciencemag.org/news/2019/08/its-crispr-revolution-china-becomes-world-leader-genome-editing