Erken çocukluk döneminde yaşanan stres, ergenlik zamanlarında belirli beyin bölgelerinin daha hızlı olgunlaşmasına yol açıyor. Öte yandan, çocukluk döneminin daha sonraki evrelerinde deneyimlenen stres ise, ergen beyninde daha yavaş bir olgunlaşmaya yol açıyor.
1998 yılında, 1 yaşındaki 129 bebek ve onların ebeveynlerinden oluşan bir grup ilk kez teste tabi tutuldu. 20 yıllık bir sürenin ardından araştırmacılar, çocukların oyun davranışlarını, ebeveynleri, arkadaşları ve sınıf arkadaşları ile olan etkileşimlerini inceledi.
Çocuklar ayrıca MR taramasına da tabi tutuldu. Bu zengin veriler araştırma ekibinin; hayatın çeşitli evrelerindeki stresin, bu çocukların ergenlik dönemi sırasındaki beyinlerini nasıl etkilediğini incelemelerine olanak sağladı.
Yürütülen çalışmada, beyin olgunlaşmasında meydana gelen etkilere bakıldı. Ergenlik döneminde, insan beyni, doğal bir budama evresi geçirir. Bu evrede beyinde nöronlar arasında bulunan mevcut bazı zayıf bağlantılar koparılır ve yerine yeni ve daha güçlü bağlantılar kurulur.
Çalışmada, erken dönem çocukluk (0-5 yaş arası) ve ergenlik dönemi (14-17 yaş arası) olmak üzere iki farklı yaşam evresinde; hayatta deneyimlenen olumsuz olaylar ve sosyal çevrenin olumsuz etkileri olmak üzere iki stres faktörü incelendi.
İncelemeler sonrasında, bu stres seviyeleri ile prefrontal korteksin, amigdalanın(beynin duyguları algılamaktan sorumlu bölgesi) ve hipokampusün (beynin hafıza ve yön bulmadan sorumlu olan bölgesi) olgunlaşması arasında bağlantılar bulundu. Sosyal ve duygusal durumlarda önemli rol oynayan bu beyin bölgelerinin, strese karşı hassas olduğu biliniyor.
Çocukluk döneminde, örneğin; hastalık ve boşanma gibi olumsuz deneyimlerden kaynaklanan stresin, ergenlik döneminde prefrontal korteksin ve amigdalaların daha hızlı olgunlaşmasıyla ilişkili olduğu görülüyor.
Ancak, ergenlik dönemindeki olumsuz sosyal çevreden kaynaklanan, örneğin; kendine güvensizlik gibi stresin ise, hipokampus ve prefrontal korteksin başka bir bölgesinin daha yavaş olgunlaşmasıyla bağlantılı olduğu görülüyor. Öte yandan, bu çalışmada stresin bu etkilere neden olduğunu kesin olarak söyleyemeyiz.
Ancak, hayvan çalışmalarına da dayanarak, bu mekanizmaların gerçekten nedensel olduğunu öne sürebiliriz. Erken dönem çocuklukta deneyimlenen stresin, ergenlik döneminde beynin olgunlaşmasını hızlandırması, evrimsel biyolojinin teorileriyle de tutarlılık gösteriyor.
Evrimsel açıdan bakıldığında, daha stresli bir ortamda büyüdüğünüzde, daha hızlı olgunlaşmak işe yarar bir strateji olabilir. Ancak, bu strateji bir yandan da beynin mevcut çevreye esnek bir şekilde ayarlanmasını engeller.
Yani, beyin mevcut çevreye kıyasla çok erken olgunlaşıyor. Öte yandan, araştırma ekibi, daha sonraki dönemde yaşanan stresin ergenlik döneminde daha yavaş olgunlaşmaya sebep olduğunu gördüklerinde şaşkınlığa uğradılar.
Bunu ilginç kılan şey ise, stresin beyin üzerindeki daha güçlü bir etkisinin de asosyal kişilik özellikleri geliştirme riskini arttırmasıdır. Ekip, şimdi 20’li yaşlarında olan denekler üzerinde on birinci ölçümleri gerçekleştirmeye hazırlanıyor. Stresin, beynin duyguların kontrolü ile ilgili alanlarının olgunlaşması üzerinde etkisi olduğunu artık biliyoruz.
Yorumlar 1