Dr June Almeida: Yeni koronavirüs SARS-CoV-2 Çin’in dışına yayılmaya başlamasıyla birlikte 2020’nin başından beri koronavirüse karşı küresel anlamda dramatik bir artış yaşandı. Virüs ailesinin bir parçası olan Covid-19 salgını ile birlikte tüm dünyanın dikkati bu virüse odaklanmışken esasında bilim insanları yarım asırdan fazla bir süredir virüsleri inceliyor. Virüslerin 1960’lı yıllarda kimliklerini belirleyen kişi Dr. June Dalziel Almeida idi.
Covid-19 yeni bir virüstür. Ancak Dr Almeida tarafından ilk kez 1964 yılında Londra’daki St Thomas Hastanesi’ndeki laboratuvarında tanımlanan tip de bir koronavirüstür.
1930 yılında İskoçya’nın Glasgow kentinde doğan Dr Almeida, 16 yaşında okulu bıraktı ve üniversiteye gitmek için para bulamadı.
Bununla nedenle Glasgow’daki küçük bir hastanede histopatoloji (doku hastalıklarının teşhisi ve çalışması) bölümünde teknisyen olarak eğitime başladı ve daha sonra Londra’daki St Bartholomew Hastanesi’ne transfer oldu.
Bir sanatçı ile evlendikten sonra Dr Almeida Kanada’ya göç etti. Burada şans eseri Toronto’daki Ontario Kanser Enstitüsü’nde bir elektron mikroskobu teknisyeni için boşluk vardı.
Burada İngiltere’deki akademik engellerden etkilenmeyen Dr Almeida, viral yapılarla ilgili birkaç etkileyici bilimsel yayını birlikte yazdı. Becerisi ve isteği, St Thomas Hastanesi Tıp fakültesinde mikrobiyoloji başkanı Profesör Anthony P. Waterson’ın dikkatini çekti ve1964’te Toronto’yu ziyaret ettiğinde Londra’da kendisine katılmasını istedi.
Belki de Dr. Almeida’nın en büyük bilimsel mirası, virüsleri daha iyi görüntülemek için kullanılan immüno-elektron mikroskopisi (IEM) adı verilen orijinal bir tekniğin öncü kullanımıydı. Almeida daha sonradan toparlamak üzere virüsleri hayvanlarda veya insanlarda ortaya çıkan spesifik antikorlarla karıştırdı.
Dr Almeida ve Koronavirüsün ilk görüntüsü
Rubella virüsünün ilk görselleştirmesini üretmek için bu tekniği kullanmanın yanı sıra Dr Almeida, Soğuk Algınlığı Araştırma Birimi müdürü Dr David Tyrrell ile işbirliği içinde bir koronavirüsün ilk görüntüsünü elde edebilmek için bu yöntemi denedi.
Dr Tyrrell, gönüllülerden gelen burun akıntısı vakalarına bakıyordu ve soğuk algınlığı ile ilişkili virüslerin çoğunun büyüyebilmesine rağmen, bazılarının rutin hücre kültüründe bulunamadığını fark etti.
Surrey’de bir yatılı okuldaki “1960’da tipik soğuk algınlığı olan bir çocuktan” B814 olarak adlandırılan bu virüs, bilinen herhangi bir virüs türü ile ilişkili olamazdı.
Dr Tyrrell, 1965 yılında bir makalede, “önemli ilk şüphelerden sonra, artık B814 suşunun[1] insan solunum yolunun bilinen diğer herhangi bir virüsü ile neredeyse alakasız bir virüs olduğuna inanıyoruz” dedi.
Dr Tyrrell’in yanında, Dr Almeida özel olarak geliştirilmiş organ kültürlerinde bu gizemli virüsü görüntüledi. Ayrıca örnekleri “grip virüsü gibi ama tam olarak aynı değil” olarak tanımladığı söyleniyor.
Ayırt edici “taç benzeri” görünümü
Ayırt edici “taç benzeri” görünümü, onları daha önce fare hepatitini ve tavukların enfeksiyöz bronşitini araştırırken görmüş olan Dr Almeida için yabancı değildi. Günümüzde koronavirüs olarak bildiğimiz görüntüler. J.D. Almeida ve D.A. J. Tyrrell, 1967 (Genel Viroloji Dergisi) Bu görüntüler 1967’de yayınlanmadan önce görüntülerin sadece “grip parçacıklarının kötü resimleri” olduğu belirtilerek reddedildi.
Dr. Almeida bir yıl sonra diğer yedi virologla birlikte Nature dergisine keşfedilen yeni virüs ailesi için “koronavirüs” adını önererek bulgularını özetledi.
Almeida’nın çalışmalarında yaralanan Profesör Hugh Pennington İskoç gazetesi The Herald’a şunları söyledi:
“Böylesine öncü çalışmalar olmadan mevcut koronavirüs salgını ile başa çıkmada işler daha yavaş olurdu. Onun çalışmaları virüsü anlamamızı hızlandırdı.”
“Örneğin Çinliler bu virüsü tanımlamak için onun yöntemlerini kullandı. Dr. Almeida ’nın o yıllarda kültüre bakmak için yaptıklarını tekrarladılar.”
Dr. Almeida 2007 yılında vefat etmeden önce virüsleri görüntülemeye devam etti ve başkalarına da aynısını yapmayı öğretti. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütü için 1979 yılında “Hızlı Laboratuvar Viral Teşhisi El Kitabı” başlıklı bir belge yayınladı.
Emekli olduktan sonra bile, Almeida’nın elektron mikroskobisi alanındaki bilgileri onu danışılması gereken biri haline getirdi.
Büyük bir belirsizlik ve değişim zamanında; geçmişteki, bugünkü ve gelecekteki çalışmalarının insanlığı güvende tutmaya yardım ettiğini hatırlamak mahcup edici.
[1] Suş, bir bakteri veya virüsün farklı alt türlerinin, aralarında genetik farklılıklar bulunan gruplarıdır.
Muhammed Ragıb ÇALIK
