Size bir sorumuz var: A, B’den büyükse ve B, C’den büyükse, A, C’den büyüktür diyebilir miyiz? Bu basit bir soru, hatta çocukların bile çözebileceği düzeyde.
Aslında, hayvanlar bile, biz insanların bu tür bir soruya cevap vermek için kullandığı geçişli çıkarsama olarak adlandırılan mantık aktivitelerini gösterebiliyorlar.
Ancak bu zamana kadar hiçbir omurgasız hayvanın bu yeteneği gösterdiğine yönelik kanıtlar bulunamamıştı. Yeni bir araştırmada, bilim insanları kağıt yaban arıları olarak adlandırılan bir eşek arısı türünün bizim yaptığımız gibi geçişli çıkarsama yapabileceğini ileri sürüyorlar.
Yani açıkça birbirleriyle karşılaştırılmayan, ancak daha önce başka maddelerle karşılaştırılan çeşitli şeyler arasındaki ilişkileri bulmak için mantık yürütebiliyorlar.
Michigan Üniversitesi’ nden evrim biyoloğu Elizabeth Tibbetts, “Eşek arılarının bu sorunu çözmek için mantıksal çıkarım kullandığını söylemiyoruz, ancak bilinmeyen ilişkiler hakkında çıkarımlar yapmak için bilinen ilişkileri kullanıyor gibi görünüyorlar”diyor.
“Bulgularımız, karmaşık davranış kapasitesinin, beyin büyüklüğü ile sınırlandırılmak yerine, davranışların yararlı olduğu sosyal çevre tarafından şekillenebileceğini göstermektedir.” Tibbetts, onlarca yıl boyunca eşek arıları, davranışları ve çevreleri hakkında çalışmalar yaptı.
Ayrıca bunların sonucunda , önceki karşılaşmalardan diğer eşek arılarının anıları ve eşek arılıkları konusunda dürüst olmayan eşek arılarını cezalandırma yöntemleri gibi konularda keşifler yaptı.
Akıl yürütme kapasitelerini de geliştiriyorlar
İçinde bulunduğu diğer araştırmalarda ise, eşek arılarının sosyal işaretleri almak için daha iyi bir vizyon geliştirdiğini ortaya çıkardı. Şimdi de, aynı sosyal konuda, Tibbetts, bu yaban arısı toplumunun geçişli çıkarsama gibi akıl yürütme kapasitelerini de geliştirdiklerini ileri sürüyor.
Benzer deneyler, arıların aynı özelliklere sahip olmadığını ileri sürüyordu, şimdi de kağıt yaban arılarından olan Polistesdominula ve Polistesmetricus ile yapılan yeni deneyler, bazı böceklerin diğerlerinden daha akıllı olabileceğini gösteriyor. Deneylerde bu eşek arılarına, ‘öncül çiftler’ adı verilen renklerin hiyerarşik bir sınıflaması tanıtıldı.
Çiftlerin öncülleri, eşek arısı A rengi yerine B rengine inerse, hafif bir elektrik çarpması verilmesiydi. Buna karşılık aynı şey, B yerine C, C yerine D ya da D yerine E’ye inerse de yaşanacaktı. Her durumda, önceki harflere karşılık gelen renk güvenli bir seçimdi.
Şaşırtıcı bir şekilde, eşek arıları daha önce hiç çift olarak gösterilmeyen renkler gösterildiğinde;
örneğin B ve D, üçte iki gibi bir olasılıkla onlara elektrik şoku verdirmeyecek renklere iniş yaptılar.
Bu deneydeki tercihleri, ilk defa eşleşmiş öğeler yani onlara daha önce açıkça gösterilmemiş olan kombinasyonlar arasında bir çıkarım yapabildiklerini göstermektedir.
Renkleri ayırt etmede hiç zorluk çekmediler
Tibbetts , öncül çiftleri ne kadar çabuk ve doğru bir şekilde öğrendiklerini görünce gerçekten şaşırdığını belirtiyor.
“Yaban arılarının da diğer arılar gibi kafalarının karışacağını düşünmüştüm. Ancak, belirli bir rengin bazı durumlarda güvenli olduğunu, bazı durumlarda ise olmadığını bulmakta hiç güçlük çekmediler. ”
Kağıt yaban arılarının ve arıların benzer şekilde karmaşık sinir sistemlerine sahip olmalarına rağmen neden geçişli çıkarsama kapasitelerinin bu derece farklı olduğunu kimse kesin olarak söyleyemiyor.
Ancak araştırmacılar, yaban arısı evriminde birçok şeyde olduğu gibi, akıl yürütmenin temellerinin de arılardan oldukça farklı olan toplumsal ilişkilerinin doğasında olduğunu düşünüyorlar.
Tek bir kraliçenin etrafında kurulan arı kolonilerinin aksine, Polistes yaban arısı kolonileri daha karmaşık sosyal düzenlemelere sahiptir.
Örneğin bu kolonilerde, kurucular olarak adlandırılan birden fazla üretken dişinin, bir dizi hiyerarşi kurarak tek bir koloni içinde birbirleriyle rekabet etmesi söz konusudur. Tibbetts ve ekibi, kağıt eşek arılarıyla yaşamanın sonucu olarak ortaya çıkan baskıların örneğin kurucular tarafından yönetilen rakip krallıklar..
Bu böceklere, bir arının asla zorunda kalmayacağı ince ayrımları yapabilmek gibi sosyal bilgilere dayanarak kararlar alma kabiliyetini kazandırdıklarını söylüyor.
Araştırmacılar yazılarında “Polistes gibi karmaşık sosyal hayatı olan türler bilgileri organize etmekten yararlanıyor olabilirler. Çünkü bu, bireylerin alışılmamış sosyal ilişkiler konusunda çıkarım yapmalarına yardımcı oluyor.” açıklamasında bulunuyorlar.
“Sonuç olarak, sosyal olarak esnek taksonlar, geçişli çıkarsama için gerekli olan ortak bir altta yatan boyut boyunca kendiliğinden bilgi düzenleme eğiliminde olabilirler.”
Her ne kadar araştırmacılar, şu anda bunun sadece bir hipotez olduğunu kabul etseler de, gelecek deneyler daha net kanıtlar ortaya koyana kadar yani gerçekte neler olup bittiğini daha iyi anlamamıza kadar şimdilik tamamlanmamış haliyle fikir bu kadar.
Her durumda, bu özelliği nereden aldıklarına bakmaksızın, bu yaban arılarının, hiçbir böceğe gösterilmemiş haliyle, doğru noktalara nasıl ineceklerini bildiklerini gözlemledik ve bu gerçekten görülmeye değer bir şeydi.
Bulgular Biology Letters‘da rapor edildi.
Editör / Yazar: Meltem ARSLANER
Bunlar da ilginizi çekebilir:
Bal Arıları Hakkında 10 İnanılmaz Gerçek
Arılar Tükenirse Başımıza Gelecek 10 Şey!
Şehirleşmenin Yabani Arılar Üzerine Etkisi Hafife Alınmaktadır
Örümcekleri zombiye dönüştüren yeni bir yaban arısı keşfedildi
