“Tamil dilini duymak için Trinidad ve Tobago’ya, İbraniceyi duymak için ise İsrail’e gidin.” Bugün dünyada 7,000’den fazla dil konuşuluyor. Papua Yeni Gine, yaklaşık 840 dil ile rekoru elinde tutarken, çok dilli olmayan Amerika Birleşik Devletlerinde bile 350’den fazla dil konuşulduğu bilinmektedir.
Fakat hayvanlar gibi dillerin soyu tükenebilir. Yakınınızdaki bir kafede eski Mısır dili olan Kıpti dilini konuşan biriyle muhtemelen karşılaşmazsınız. Latince ise hâlâ ara sıra konuşuluyor ve kullanılıyor olsa da, artık herhangi bir topluluğun ana dili değildir.
Yine de bazı diller hayatta kalmayı başarmışlardır. Bugün konuşulanların çoğu, uzun zamandır kullanılan dillerdir. İşte dünyanın bilinen bazı en eski dilleri ve onları duyabileceğiniz yerler.
İbranice
İbranice neredeyse kaybolurken yeniden canlanan bir dil örneğidir. En az 3,000 yıllık bir dil olan İbranice yaklaşık 2 yüzyıldır sadece bilginler ve liderler tarafından konuşulmaktadır. Dil, milattan sonra konuşma dili olarak ölse de 19. yüzyılda Siyonizm’le birlikte yeniden canlanmıştır. İbranice, bugün, İsrail’in resmi dili ve 5 milyondan fazla insanın da ana dilidir. Dünya çapında ise 9 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır.
Tamilce
İbranicenin aksine Tamil dili hem edebiyatta hem de günlük yaşamda en az 2,500 yıllık kırılmamış bir rekora sahiptir. Günümüzde 80 milyondan fazla insan bu dili konuşmaktadır. Guyana, Fiji, Surinam ve Trinidad ve Tobago’da Tamilce konuşan insanlar olsa da çoğunlukla Mısır, Sri Lanka, Malezya ve Singapur’da konuşulmaktadır. Son dönemlerde ise göçmenler bu dili Avustralya, Avrupa, Kanada ve Amerika Birleşik Devletlerine de taşımaktadırlar.
Sanskritçe
Sanskritçe, sadece Hinduizm’in kutsal metinleri olan Vedaların dili olduğu için değil, aynı zamanda güzelliği ve inceliğinden dolayı da ‘tanrıların dili’ olarak bilinir. Milattan önce 2000 civarında ortaya çıkmış ve bir zamanlar Orta, Güney ve Güneydoğu Asya’da yaygın olarak konuşulmuştur. Ne yazık ki, günümüzde Hindistan’da tahminen sadece 2 milyon Sanskritçe konuşan insan bulunmaktadır. Ayrıca Sanskritçe; Hintçe ve Bengalce gibi Hindistan dillerinin temelini oluşturduğu için, Sanskritçe bilen biri bu dilleri de kolaylıkla anlayabilmektedir.
Yunanca
Yunan dilinin tarihi milattan önce 1300’lere dayanır. Antik Yunanca, bugün yalnızca Yunanistan, Yunan Adaları, Türkiye ve Kıbrıs’ta değil, diğer batı dillerinde de varlığını sürdürmektedir. Klasikler profesörü Tamara M. Green ‘The Greek and Latin Roots of English’ adlı kitabında İngilizce kelimelerin yüzde 60’ının Yunanca veya Latinceye dayandığını söylemektedir. Eğer özel bilim kelimelerinden bahsediyorsak bu yüzdelik 90’a çıkmaktadır. Latince bugünlerde kimsenin ana dili olmasa da hâlâ Romen dillerinde yaşamaktadır. Diğer yandan Yunanca ise bugün 12 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır.
Çince
1 milyardan fazla kişi tarafından konuşulan Çince, dünyanın en çok konuşulan ve en eski dillerinden biridir. Shang Hanedanlığı’dan kalan öküz kemikleri ve kaplumbağa kabuklarında Çince karakterler bulunmuştur. Bunun anlamı; Çince 3,000 yıldan uzun zamandır kullanılmaktadır. Çincenin birçok farklı varyasyonu vardır; bunlardan en bilineni ise Mandarindir. Bu varyasyonlar genellikle lehçe olarak adlandırılırlar; fakat birbirlerinden oldukça farklıdırlar ve bilim adamları tarafından farklı diller olarak sınıflandırılırlar. Çünkü lehçeler benzer imla kurallarına sahiptirler. Farklı lehçeleri konuşan insanlar, konuşarak birbirlerini anlayamasalar bile yazarak kolay bir şekilde anlaşabilmektedirler.
Arapça
Arapça, milattan sonra Arap Yarımadası’nda ortaya çıkmış, oradan da Afrika ve Orta Doğu boyunca yayılmıştır. 8 ve 12. yüzyıllar arasında felsefe ve bilimin ortak dili olarak kullanılmıştır. İslam’ın ve Kur’an’ın dili olan Arapça, bugün 420 milyon insan tarafından konuşulmakta ve 24 ülkenin de ana dili olmaktadır.
Euskara (Baskça)
En eski Avrupa dili olan Bask dilinin kökeni hâlâ bir sırdır. Bilinen hiçbir dil ailesiyle ilişkisi yoktur ve Romalılar ikinci yüzyıldan başlayarak bölgeyi kolonileştirmeden önce güneybatı Avrupa’da konuşulan dillerden geriye kalan tek dildir. Buna rağmen İspanya’nın ve Fransa’nın bazı bölgelerinde 750,000 insan bugün Bask dilini konuşmaya devam etmektedir.
Nahuatl
Bu dil Kuzey Amerika’daki en yaygın yerli dillerinden biridir. Orta Meksika’da 7. yüzyıldan beri konuşulmaktadır. Ayrıca bir zamanlar Aztek İmparatorluğunun da konuştuğu bir dildir. Günümüzde 1,5 – 2 milyon arası insan Nahuatl dilini konuşmaktadır. Buna rağmen, dil, artık yeni nesillere öğretilmediği için yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Domates (tomato), çikolata (chocolate), avokado (avocado), jalapen biber (chipotle) ve çakal (coyote) gibi kelimelerin İngilizce kökenleri Nahuatl dilinden gelmektedir.
Nisanaz Bingül
