Veriler, insanların çoklu görevlerde kötü olduğunu uzun zamandır gösteriyor. İnsanlar e-postalara cevap verme ve bir konferans görüşmesini dinleme gibi farklı görevler arasında geçiş yaparken bunlardan birini yaptığı duruma göre daha fazla hata yapmaya meyillidir.
Bu “değişim maliyetlerinin” insanların bir görev için gerekli olan eylemleri bastırıp bir sonraki görev için gerekli olanları aktifleştirmesi olan yönetim kontrolünün kullanımından kaynaklandığı düşünülmektedir. Öte yandan güvercinler, çoklu görevleri yerine getirmede oldukça başarılı gözükmektedir.
”sonuçlar şaşırttı”
İnsanlarda görülen tipik görev değişim maliyetlerine (daha fazla hata ve daha yavaş tepki süresi) kıyasla güvercinler, görevler arasında değişim yaparken doğrulukta bir azalma göstermez.
Exeter Üniversitesi’nden psikolojik araştırmacılar Christina Meier, Stephen E.G. Lea ve Ian P.L. McLaren bu durumu “İnsanların yönetici kontrol işlemlerini ‘görev-durum yapılandırması’ olarak tanımlanan mevcut görevi tanımlama, göreve uygun uyarıcı-tepki mekanizmalarını çalışma belleğine getirme (ayrıca önceki görevin mekanizmalarını silme) ve yeni gerekliliklere göre tepkiyi ayarlama aşamalarından oluşan bir yapıya göre gerçekleştirmesi nedeniyle değişim maliyetlerinin oluştuğu öne sürülür” diye açıklıyor.
Gesine Dreisbach’ın (Regensburg Üniversitesi, Almanya) açıkladığı gibi “İlk kez 15 yıl önce görev değiştirme paradigmasını öğrendiğimde bile insanların görevler arasında değişim yapmak yerine neden içten gelen bireysel uyarıcı tepkileri (UR) öğrenmediğini merak etmiştim. Çoğu çalışmada dört ila sekiz uyarandan oluşan küçük setler kullanıldığı göz önüne alındığında bu sonuç şaşırtıcıydı.”
Ancak insanlarla çalışıldığında farklı stratejilerin bilişsel yüklerini karşılaştırmak zor olabilir. Çünkü katılımcılara şu ya da bu stratejiyi kullanmaları doğrultusunda direktifler verilse de aslında hangisini kullandıklarını bilmek imkansızdır.
Meier, Lea ve McLaren makalelerinde “Ne yazık ki dikkatlice önlemler alındığında ve katılımcılar paradigmaya yaklaşımları konusunda detaylıca sorgulandığında bile insanları test ediyorken görev mekanizmaları tamamen devre dışı bırakılamaz.” diye yazıyor. “Bu sorunun üstesinden gelmenin bariz bir yolu, otomatik görev mekanizmalarına başvurmadığı kabul edilen hayvanlar üzerinde deney yapmaktır.”
Tepki tutarlılığı açısından bir farklılık görülmedi
Araştırmacılar deneyi toplamda 14 güvercin ile yürüttüler. Güvercinler renk, çizgi dağılımı ve siyah-beyaz oranı açısından çeşitlenen görüntülerin gösterildiği LCD ekranlara sahip kafeslere yerleştirildi. Güvercinler, amaçlanan uyarıcıya doğru tepkiyi verdiği zaman bir ödül alıyordu.
Örneğin güvercin dikey bir görüntü için sol tepki anahtarını ya da yatay bir görüntü için sağ tepki anahtarını gagaladığında bir ödül kazanacaktır. Güvercinin doğru tepkiyi verebilmesi için gösterilen her yeni uyarıcıda birçok farklı kriteri göz önünde bulundurması gereklidir.
İnsanlar bu tür bir paradigmada değişim maliyetleri göstermeye yatkınken güvercinlerde böyle bir durum söz konusu değildir. Görev tekrar etme (çizgiden sonra çizgi) ve görev değiştirme (sıklık sayısı) denemelerinde tepki tutarlılığı açısından bir farklılık yoktur.
Araştırmacılar, güvercinlerin yönetici kontrol becerilere sahip olmadığı ve görevlerdeki uygun tepkileri Pavlovvari koşullanmadakine benzer bir ilişkisel süreçle elde ettiği sonucuna ulaştı. Bu kolay yöntemlerin, insanların aksine, güvercinlerin görevler arasında yavaşlamadan veya daha fazla hata yapmadan değişim yapmasına izin verdiği görülür.
Baş yazar Christina Meier bir basın açıklamasında “Güvercinlerde böyle bir durum olmamasına rağmen insanların iki görev arasında değişim yaparken neden daha fazla hata yaptığını bulduk: Güvercinler gördükleri şeyi analiz etmiyorlar.” dedi. “Güvercin, maruz bırakıldığı duruma aşinaysa önceki karşılaşmada kendisine en iyi sonucu verecek olan tepkiyi tekrar eder. İnsanlar ise bunu yapmaz, belirli kurallar kullanarak işleri karmaşık hale getirir.”
Çeviri :Zehra Güzelhan
