Yeni koronavirüsün yayılmasını engellemek için dünya çapında uygulanan kilitlenmeler ekonomik bir gerilemeye neden olmuş. Ancak normalde ağır kirlilikten etkilenen kentsel bölgeler üzerinde daha temiz bir havaya sahip gibi görünmektedir. Bilim insanları şimdi etkinin neden bazı yerlerde diğerlerinden daha belirgin olduğunu analiz etmek için acele ediyorlar. Ancak, küresel ekonomi salgından sonra yükselirse düşüşün uzun sürmeyebileceği konusunda uyarıyorlar.
Yine de, Columbia Üniversitesi’nin New York, Palisades’teki Lamont-Doherty Dünya Gözlemevi’nde iklim ve hava kirliliği araştırmacısı Dan Westervelt, “Şu anda olan şey, gelecekte aşırı temiz hava politikası senaryoları altında neyin mümkün olabileceğine dair bir fikir verebilir” diyor.
Uydu gözlemleri, Ocak ayında koronavirüs krizinin başlamasından bu yana Çin ve kuzey İtalya üzerindeki azot dioksit (NO 2 ) konsantrasyonlarında belirgin bir düşüş göstermiştir. İki ülke, koronavirüs enfeksiyonları yükseldikçe geniş kilitlenmeleri başlatan ilk ülkelerdi. Esas olarak fosil yakıtlar yakan araçlar ve enerji santralleri tarafından oluşturulan havadaki kirletici NO 2 , insanlarda solunum yolu hastalıklarına neden olabilir.
Partikül madde, toksik sülfür dioksit ve endüstriyel kaynaklardan yayılan kanserojen formaldehit de dahil olmak üzere diğer zararlı kirleticilerin atmosferik konsantrasyonlarının da düştüğüne dair işaretler var. Ancak veriler hala başlangıç niteliğindedir ve bazı iyileştirmeler doğal hava değişikliklerine bağlı olabilir.
Azalan kirlilik
Avrupa Uzay Ajansı Sentinel-5 Habercisi uydudan TROPOMİ adlı troposferik izleme aracı tarafından gözlemler analiz eden Hollanda Kraliyet Meteoroloji Enstitüsü’nden HenkEskes, atmosferik bir bilim insanı, atmosferik NO2 konsantrasyonu kısmen veya tamamen tecrit altındaki İngiltere, Almanya ve Hollanda gibi metropol bölgeler üzerinde düştü, diyor.
Ancak, hava kirliliğinin uzay gözlemlerinin kapsamlı bir analizi hala eksiktir. Ve bilim insanları, çeşitli kirleticilerin atmosferik konsantrasyonlarının azalan trafik ve endüstriyel emisyonlara nasıl karşılık geldiğini araştırmalıdır.
Kuzey yarımkürede, atmosferik NO2 tipik olarak güneş açısı nedeniyle Ocak ve Mayıs ayları arasında %50’ye kadar azalır. Bu nedenle araştırmacılar doğal düşüşün üzerinde azalma arıyorlar. Nitratlarla kimyasal olarak etkileşime giren yüzeye yakın ozon da dahil olmak üzere NO2 ve diğer havadaki kirleticilerin konsantrasyonu, günlük olarak büyük değişkenliğe tabidir. Erken ilkbaharda olumlu hava son haftalarda yerel hava kirliliği gözlenen düşüş katkıda bulunmuş olabilir, diyorEskes.
Ancak, önceki yıllara kıyasla, Çin ve İtalya’daki NO2konsantrasyonlarındaki düşüşler benzeri görülmemiş görünüyor, diyor Eskes. “Gözlemlenen değişiklikler o kadar büyük ki, yalnızca hava koşullarına bağlı değişkenlik ile açıklanamayacağından emin olabiliriz” diyor. “Ancak, nedenleri belirlemek ve herhangi bir değişikliğin ölçeğini daha doğru bir şekilde ölçmek için yüzey ölçümleri ve atmosferik taşıma modellemesi de dahil olmak üzere çok daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyacaktır.”
Belirsiz nedenler
Amerika Birleşik Devletleri’nde durum daha bulanık. Illinois Lemont’takiArgonne Ulusal Laboratuvarı’nda atmosfer araştırmacısı Dan Goldberg, Mart ayında uygulanan Covid-19 önlemleri nedeniyle New York’ta ve diğer büyük şehirlerde hava kirliliğinin düştüğünü bildirdi.
“Bazı medya makalelerindeki iddiaların aksine, çoğu ABD şehrinde hava kirliliğinde istatistiksel olarak önemli bir değişiklik görmedim” diyor. TROPOMI verilerine göre, hava kalitesinde istatistiksel olarak anlamlı bir iyileşme gören tek ABD kenti Los Angeles, Kaliforniya’dır. Son birkaç hafta içinde orada olağandışı yağış gerçekleşebileceğini söyledi. Bu nedenle, kirlilikte gözlenen iyileşmenin ne kadarının elverişli havaya bağlı olduğu ve ne kadarının COVID-19 önlemleri nedeniyle alakalı olduğu belirsizdir. “Muhtemelen her ikisi de aynı anda yardımcı oluyor” diyor.
Kirleticilerin yüzey seviyesindeki gözlemler de ABD’de büyük bir değişiklik göstermiyor gibi görünüyor. Westervelt, ilk verilerde New York’ta partikül madde kirliliğinde hafif bir düşüş olduğunu söylüyor.
Diğer yerlerde, ince parçacık kirliliği aslında artmıştır. Örneğin Meksika’da tarımsal yanma nedeniyle parçacıkların uzun menzilli taşınması Mart ayında merkezi ABD’nin çoğunda ortalamadan daha kötü hava durumu sağladı, diyor Goldberg.
Hava kalitesi ve insan sağlığı için azaltılmış emisyonların acil faydaları ancak duruşlar devam ettikçe netleşebilir. Ancak, Çin ve Amerika Birleşik Devletleri, fabrikaların kayıp üretimi telafi etmesine yardımcı olmak için, enerji hizmeti şirketlerinin kirliliği izlemesini ve sızdıran ekipmanı onarmasını gerektirenler gibi çevre kurallarının uygulanmasını askıya alarak ilerleyebilir. Bunun sonucunda uzun vadeli etkiler ihmal edilebilir.
Westervelt, “Mevcut kriz benzersiz bir öğrenme deneyi” diyor. “Ama bunun gibi şeyler, kirliliğin en kötüsü bittiğinde yükseleceği konusunda beni endişelendiriyor.”
Çeviren: Berk Keskin / Kaynak: Nature
