Ezgi Semirli
İbn-i Sina’nın “Tıbbın Kanunu” adlı kitabının elyazması İrlandaca tercümesi, başka bir kitaba dikilmiş olarak bulundu. Söz konusu elyazması, aynı zamanda Ortaçağ İrlandası’ndaki tıbbın, Avrupa’nın geri kalanına ayak uydurduğunu gösteriyor.
Hekim İbn-i Sina’nın ufuk açıcı kitabının 15. yüzyılda çevrilmiş parşömen elyazması, daha sonraki bir dönemde yazılmış olan bir kitabı bağlamak için kullanılmış.
Yazı, kesilmiş, katlanmış ve 1530’larda Londra’da basılmış olan yerel yönetimle ilgili cep tipi bir Latin el kitabının omurgasına dikilmişti. Kitap, 16. yüzyıldan beri Cornwall’da yaşayan aileye aitti.
Aile, geçtiğimiz yıl bu alışılmadık kitap bağlama yöntemi konusundaki meraklarını gidermeye karar verdiğinde, Profesör Pádraig Ó Macháin’e danıştı. Profesör, bunu ilk gördüğü anda önemli bir şey olduğunu anladı.
Macháin, “Hayatı değerli kılan anlardan biriydi, gerçekten çok, çok heyecan vericiydi” dedi.
Ortaçağ İrlanda tıbbı konusunda uzman olan Dublin İleri Araştırmalar Enstitüsü’nden Profesör Dhonnchadha, bu metni, İbn-i Sina’nın “Tıbbın Kanunu” adlı kitabının daha önce bilinmeyen bir İrlanda çevirisinin parçası olduğunu onayladı.
İbn-i Sina, 980 ile 1037 yılları arasında yaşadı ve döneminin en etkili âlimlerinden biriydi. Asıl adı “El-Kanun fi’t-Tıb” olan kitabını Arapça yazmıştı. Macháin, elyazması için şunları söyledi:
“Daha önceden İrlanda dilinde tıbbi metinler yoluyla İbn-i Sina’ya verilmiş referanslar olsa da, ilk defa ‘Tıbbın Kanunu’nun İrlandacaya çevrildiğini biliyoruz. Bu parça, çok büyük bir el yazmasından alınmış olmalı. Eski el yazmalarından kesilen parşömenlerin daha sonraki kitaplar için bağlayıcı olarak kullanılması, Avrupa geleneğinde alışılmadık bir durum değil, ancak bu keşifle birlikte, İrlanda dilinde bu kadar açık bir örnek ortaya çıktı.”
İbn-i Sina’nın “Tıbbın Kanunu” adlı kitabı, İslam dünyasında ve altı yüzyıldan uzun bir süre boyunca Avrupa’da standart tıbbi metin olarak görülen tıbbi bir ansiklopediydi.
İrlanda dilindeki metinde çenenin, burnun ve sırtın fizyolojisi ele alınıyor. Elyazması parşömende burun ile ilgili olan kısım, en az zarar görmüş olanı. Metinde özellikle burnun kemiklerinin üç kullanımı ayrıntılarıyla açıklanıyor:
— Beyni sürekli olarak güçlendirilmek adına hava çekmek için kullanılır.
— Her harfin sesini ifade etmek için kullanılır.
— Beyinden atılan fazlalıklar, bir kısmı burnu besler ve geri kalanı da bir artık olarak atılır.
Macháin, Ortaçağ İrlandası’ndaki tıp biliminin, kıtada uygulananlarla aynı olduğunu, İrlandalı alimlerin Avrupa tıp okullarına seyahat ettiğini ve öğrendiklerini İrlanda’ya geri getirdiğini belirtiyor:
“Bu parçanın İrlanda diline çevrilmesinin nedeni, Ortaçağ İrlandası’ndaki öğrenim dilinin İrlandaca olması ve hayatın başka herhangi bir alanında Latince kullanılmasıydı.”
Kaynak: https://www.theguardian.com/books/2019/mar/07/surprise-as-unknown-irish-translation-of-ibn-sina-discovered-in-spine-of-book
