İlkbahar ekinoksu olarak da adlandırılan Mart ekinoksu, Kuzey Yarımkürede ilkbahar mevsiminin başlangıcını ve Güney Yarımkürede sonbahar mevsimini belli eder.
İlkbahar ekinoksu ne zaman: İlkbahar ekinoksu 2022 (Kuzey yarımküre), 20 Mart’ta 18:33 saatinde gelecek.
Kuzey yarımküre, Dünya’yı ekvator hizasından bölen hayalî bir düzlemin üstünde (kuzeyde) kalan yarısıdır. Yarımkürenin ılıman kesimlerinde kış, 21 Aralık’tan 20 Mart’a kadar sürer.
Dünyanın neresinde olursanız olun, İlkbahar ekinoksu bize birçok doğa tutkununun fark ettiği bir dizi mevsimsel etki getiriyor.
Gündüz ve Gece’nin Eşit Olması mı?
Ekinoksta, Dünya‘nın iki yarım küresi güneş ışınlarını eşit olarak alıyor. Gece ve gündüzün genellikle eşit uzunlukta olduğu söylenir.
Ekinoks kelimesi Latince aequus (eşit) ve nox (gece) kelimelerinden gelir. Zaman işleyişi bizimkinden daha az belirgin olan atalarımız için gece ve gündüz muhtemelen eşit görünüyordu. Ama bugün bunun tam olarak böyle olmadığını biliyoruz.
Ekinokslarda en hızlı gün batımı.
Yılın en hızlı gün batımı ve gün doğumu ekinokslarda gerçekleşir. Burada güneşin ufkun altına batması için geçen süreden bahsediyoruz.
Güneş doğudan doğup batıdan mı batıyor?
İşte başka bir ekinoks olayı. Ekinoksta, güneşin doğudan doğduğunu ve batıdan battığını duyabilirsiniz. Peki bu doğru mu? Tabii ki de evet. Dünyada nerede yaşıyor olursanız olun durum böyle. Ekinokslarda, güneş, aşağıdaki resimde gösterildiği gibi, Dünya’nın ekvatorundan görüldüğü gibi öğlen saatlerinde havai görünür. Bu resim, güneşin gök ekvatorundaki yerini, her saat başı, ekinoks gününde göstermektedir.
Kuzey ve Güney Kutupları hariç, dünyanın neresinde olursanız olun, ufkunuzda doğuya ve batıya doğru bir noktanız var. Bu nokta, ufkunuzun, Dünya’nın gerçek ekvatorunun üzerindeki hayali çizgi olan gök ekvatorla kesişimini işaretler.
Güneş gök ekvator üzerindedir ve gök ekvator tüm ufkumuzu doğu ve batı noktalarında kesiştirir. Sonuç olarak, Güneş doğudan doğar ve batıdan batar.
İlkbahar Ekinoksu Sırasında Ne Olur?
İlkbahar ekinoksu zamanında, hepimizin fark edebileceği çok daha fazla etki var. Kuzey Yarımkürede, ilkbahar ekinoksu daha erken gün doğumları, daha sonraki gün batımları, daha yumuşak rüzgarlar ve filizlenen bitkiler getirir.
Ekinoks’un diğer etkileri
Bu arada, ekvatorun güneyinde karşıt mevsimi daha sonra gün doğumu, daha erken gün batımı, daha soğuk rüzgarlar, kuru ve düşen yapraklar bulacaksınız.
Ekinokslar ve gündönümleri, Dünya’nın kendi ekseni üzerindeki eğiminden ve yörüngedeki durmaksızın hareketinden kaynaklanır. Bir ekinoksu, gökyüzümüzün hayali kubbesinde ya da Dünya’nın güneş etrafındaki yörüngesinde meydana gelen bir olay olarak düşünebilirsiniz.
Dünya merkezli görünüm
Dünya merkezli bir bakış açısıyla düşünürseniz, gök ekvatorunu, Dünya’nın gökyüzünü Kuzey ve Güney Yarımkürelerine bölen büyük bir daire olarak düşünebilirsiniz. Gök ekvatoru, gökyüzünü doğrudan Dünya ekvatorunun üzerine saran hayali bir çizgidir. Ekinoks’da, güneş gökyüzünün Kuzey Yarımküresine girmek için gök ekvatorunu geçer.
Uzay görünümünde Dünya
Eğer bunu uzaydaki Dünya perspektifinden düşünürseniz, Dünya’nın güneş’in etrafında yörüngede olduğunu düşünmelisiniz. Ve hepimiz biliyoruz ki Dünya dik yörüngede dönmüyor, bunun yerine kendi ekseni üzerinde 23 1/2 derece eğiliyor. Böylece Dünya’nın Kuzey ve Güney Yarımküreleri, güneşin ışığını ve sıcaklığını en doğrudan almak için yer değiştiriyor.
Dünya ekseninin eğimi ve Dünya’nın güneş etrafındaki yörüngesi, eksenin ne güneş’ten uzağa ne de Güneş’e doğru eğimli olacağı şekilde birleştiğinde yılda iki kez (ilkbahar ve Sonbahar) ekinoksumuz var.
Ekinoksların etrafında işler hızla değişiyor
Dünya güneşin etrafında hareket etmeyi asla bırakmadığından, gün doğumu ve gün batımının konumu ve yaklaşık olarak eşit güneş ışığı ve gece günleri – hızla değişecektir.
Doğadaki ekinoks belirtilerini görmek için nereye bakmalıyız?
Her yerde! Bir an için havayı unutun ve sadece gün ışığını düşünün. Gün ışığına gelince, baharın burada olduğu ve yazın geldiği bilgisi, Dünyanın kuzey yarısındaki tüm doğaya nüfuz eder.
Her gün gökyüzündeki güneşin ilerlediği yola dikkat edin. Kuzeye doğru kaydığını göreceksiniz. Gün ışığındaki değişime tepki olarak, kuşlar ve kelebekler de güneşin yolu ile birlikte kuzeye doğru göç ediyorlar.
Uzun günler yanlarında daha sıcak havalar getirir. İnsanlar kışlık montlarını evde bırakıyorlar. Ağaçlar tomurcuklanıyor ve bitkiler yeni bir büyüme döngüsüne başlıyor. Birçok yerde bahar çiçekleri büyümeye başlıyor.
Bu arada, Güney Yarımkürede günler kısalıyor ve geceler uzuyor. Havada bir ürperti var. Kış geliyor!
MEHMET CEM KAYA / Kaynak : EarthSky
