Nature dergisinde yayınlanan çalışma, insan elinin 380 milyon yıl önce yaşamış olan Elpistostege cinsi balıkların yüzgeçlerinden evrimleşmiş olabileceğini gösterdi.
Miguasha, Kanada’da bulunan Elpistostege balık fosili, insan elinin balık yüzgecinden evrimleşmiş olabileceğine dair bir başka kanıt sundu.
Avusturalya Flinders Üniversitesinden ve Kanada Université du Québec à Rimouski’den paleontologlar, balıkların dört uzva sahip omurgalılar olan tetrapodlara (insanlar gibi kara omurgalıları) evrimleşme sürecindeki kayıp linki ortaya çıkardı.
Milyonlarca yıl önce, geç devoniyen dönemde balıklar sığ su ve karalarda toplanmaya başlamıştı. Tetrapodlar da sucul yaşamdan karaya geçişte ortaya çıkmıştı. Bu geçmişimizin en önemli olaylarından biridir.
Ancak karaya geçişin mümkün olması için bazı anatomik değişiklikler gerekti. Bu değişikliklerin en önemlisi ayak ve ellerdi.
Yüzgeçlerin nasıl uzuvlara dönüştüğünü anlamak için soyu tükenmiş et yüzgeçlilerin ve ilk tetrapodların fosilleri incelendi. (Et yüzgeçliler, coelacanthlar ve akciğerli balıklar gibi sağlam yüzgeçlere sahip kemikli balıkları (Osteichthyes) içerir. Elpistostegalialar dahil.)
Bulunan En İyi Örnek
Quebec’de Miguasha Milli Parkında bulunan 1.57 metre uzunluğundaki Elpistostege, Elpistostegelia takımından iskeleti tam halde bulunan tek fosil.
Elpistostegalialar, hem et yüzgeçlilerin hem de ilktetrapodların özelliklerini gösteren soyu tükenmiş bir gruptur.Orta ve Üst Devon Çağında, 393-359 milyon yıl önce yaşamışlardı. Tarih öncesi balıklar ile karada yaşayabilen hayvanlar arasındaki köprünün tamamlanması için Elpistostegaliaları anlamak önemlidir.
İlk Elpistostege fosili 1930’ların sonlarında bulunmuştu. Bir kafatası fosiliydi bu.Bir amfibiyene ait olduğu düşünüldü. 1980’lerin ortalarında kafatasının ön yarısı bulundu ve et yüzgeçlilerden bir balık olduğu doğrulandı. Quebec’de 2004 yılında Tiktaalik Rosae iskeleti bulundu. Ancak bu elpistostegalia örneğinin yüzgeç iskeleti tam halde değildi.
2020 yılında ise Quebec Miguasha Milli Parkında, iskeleti tam halde bir Elpistostege bulundu.
Yüzgeçlerden Uzuvlara
Tetrapodlardaki parmak kemiklerinin (digit) oluşumu uzun zamandır tartışılıyor.
Elpistostege gibi balıkların göğüs yüzgeçlerinin ucundaki minik kemiklere “radyal” kemikler denir.Radyaller, tetrapodlardaki parmaklara dönüşmek üzere bir dizi parmak kemiklerine benzer sıralar oluşturmuşlardır. Tek fark, bu gelişmiş balıklarda, parmak kemiklerininhala yüzgecin içinde tutsak halde olması ve henüz insan parmakları gibi serbest hareket etmemesidir.
Bu elpistostege örneği, tetrapodlarda da bulunan kol, radius (önkoldaki kemiklerden biri), bilek kemiklerinin (ve ayrı sıralarda bir araya gelmiş kemiklerin) varlığını ortaya çıkarıyor.
Yüzgeç ışınlarının desteklediği yüzgeçlere sahip olan balıklarda ilk defa parmak kemiği sıralarının oluşumuna rastlandı. Bu, insan elinin kemikleri de dahil omurgalılardaki parmak kemiklerinin ilk olarak elpistostegelia balıklarının sıra halindeki parmak kemiklerinden evrimleştiğini gösteriyor.
Evrimsel Avantaj Neydi
Tarih öncesi balıkların daha sonrasında parmak kemiklerine dönüşecek olan yüzgeçlerindeki sıra halindeki kemik oluşumları, ağırlıkla daha iyi mücadele etmeleri için onlara esneklik sağlamış olabilir. Bu, onlara sığ sularda ilerlerken ve sudan karaya taşınmaya çalışırken yardımcı olmuştur. Sonunda farklı oluşuma sahip yüzgeçlerinin sağladıkları avantaj sayesinde, yüzgeçlerindeki sıralarda parmak kemikleri (digitler) ortaya çıktı. Yüzgeçlerini destekleyen yüzgeç ışınlarını kaybettiler ve karaya çıkmaları kolaylaştı.
Elpistostege, balıklarla karaomurgalıları arasındaki çizgiyi bulanıklaştırıyor.Atamız değil, ama şimdilik balık ve tetrapodlar arasındaki boşluğu kapatan bir “geçiş fosili” olmaya en yakın aday.
FEYZA DELİBALTA / KAYNAK: earthsky
