Roma şehrinde art arda gelen yangınlar sonrasında Roma İmparatorluğu’nda yeni bir ekip oluşturulur: nöbetçiler. (daha doğru bir ifadeyle Vigiles Urbani’den şehrin nöbetçileri )
Antik romada yangınlar alışılagelmiş bir fenomendi, tarihi kayıtlar Roma’da farklı dönemlerde pek çok şiddetli yangını işaret etmektedir. Büyük Roma yangını destansı şiddetiyle Roma İmparatorluğu tarihinde pek çok politik ve sosyal etkiler bırakmıştı. Ancak sık sık tekrar eden yangınlar Roma imparatorlarını şehrin yangınla savaşması için doğru düzgün bir sistem kurmaya teşvik etti.
Roma imparatorluğu geniş sınırlarıyla tarihteki önemli imparatorluklardan biriydi. Başkent Roma, Romalılar ve kölelerle beraber işgal edilmiş alanlardan gelen insanları da barındırıyordu. Hem imparatorluğun başkentini hem de tebanın güvenliğini yangına karşı korumak oldukça elzemdi.
Sezar Agustus MS. 6’da Nöbetçileri Kurdu.
Sezar Agustus ( MÖ 63- MS 14) Roma şehrinin yangın departmanının ve nöbetçilerin resmi olarak kurulması için pratik adımları atan ilk Roma yöneticisiydi.Her ne kadar Agustus dönemi pek çok diğer reformlarla da ilişkili de olsa yangınla sürekli mücadele edilmesi gerektiğini kavramış olması takdire şayandır.Dönem itibariyle evler genellikle ahşaptı ve bu yüzden yangın riskinin en çok olduğu zamanlar yemek pişirme, ısınma ve aydınlatma esnasındaydı.
MS 6’da Agustus yangın departmanını organize bir biçimde düzenlemeye çalıştı. Köle ticaretine yüzde 4 oranında yeni bir vergi koydu. Bu yeni vergi yeni yangın ekibi için harcanacaktı. Bu yeni ekibin görevi Roma’da yangınlarla mücadele etmek olacaktı.
Bu yeni departman şehrin askerleriydi ve kamusal düzeni tesis edebilmek için polislik dahil pek çok görevin ifası için sürekli kamp halinde bulunmaktaydı. İşin aslı Agustus yangınla sürekli mücadele eden bir yangın departmanı kurma fikrini Mısır’dan almıştı. İskenderiye’de bir yangın ekibi nöbet tutma ve yangının şehirde yayılmasını engellemek amacıyla kurulmuş bulunuyordu.
Agustus Roma’da Bir Yangın Ekibini Kuran İlk Kişi Midir?
Antik dönemlerde Roma’da yangın alışılmış bir fenomendi. Büyük Roma yangınından önce, şehir tarihin değişik dönemlerinde pek çok yangın felaketi yaşamıştı.
Roma İmparatorluk tarihinin en zenginlerinden biri olarak kabul edilen Marcus Licinius Crassus (MÖ.115-53 ) Roma yangınlarından bir servet yapmaya çalışmıştı.
Zeki bir işadamıydı, yalnızca kül olmuş binaları kelepir fiyattan almakla kalmıyor aynı zamanda parasını ödeyebilene kölelerden kurmuş olduğu bir ekiple söndürme hizmeti veriyordu. Bina sahipleri yangın sonrasında az bir maliyetle binayı yeniden kurmayı tercih ettikleri için Marcusun işleri de tıkırındaydı.
Yani Roma’da yangın söndürme ekibi oluşturmak yeni bir fikir değildi yine de organize bir şekilde ciddi bir ekip oluştuma işi Augustus’a aitti.
Nöbetçilerin Organizasyonları ve İşleri
Nöbetçiler erken dönemlerde, Aedeli (bayındırlık memuru) komutasının altındaydı. Aedile kamusal düzenin regülasyonundan ve festivaller gibi diğer birtakım işlerle uğraşan seçilmiş bir memuriyetti. Aedile’in bir başka görevi de kamusal binalarla ilgilenmekti. Görevleri icabı Aedile’i Nöbetçilerin başına getirmek tabi ki akıllıca bir karardı.
MS 22’ye kadar Nöbetçilerin şekli şemali evrildi ve nihayetinde aşağıdaki şekle büründü:
- Praefectus vigilum (Nöbetçilerin komutanı) : Bu göreve atanmak Roma toplumundaki zenginliğinize bağlıydı.
- Subprefectures : Nöbetçilerin en basit birimi olan ve yaklaşık olarak bir lejyonun onda biri kadar bir kuvvete komuta eden kişi.
- Kohortlar: genellikle 480 askerden oluşmaktaydı. Gaius Marius reformalarından sonra yapısı değişiklik göstermiştir.
- Tribün: Kohortların başıdıydı. Roma politik sisteminde seçilmiş bir memuriyetti. Tribünler ikiye ayrılmıştı ve biri pleb tribünü ve diğeri asker tribünüydü.
- Kenturlar !! : ??? Kenturlar, Roma’nın 14 bölgesinde düzgün bir şekilde devriye atabilmek için Kohortların 7 eşit parçaya bölünmesiyle oluşmuştu. Yalnızca bir kentur Roma’nın iki bölgesinde devriye atmaları için ikiye bölünmüştü. Her bir kentur 70-80 adamdan oluşur ve komutalarında bir kenturyon !!?? bulunurdu.
Nöbetçilerin Görevleri ve Fonksiyonları
Roma nöbetçilerinin farklı görevleri vardı. Erken dönemlerden itibaren evrilerek aşağıdaki gibi farklı görevleri ifa eder olmuşlardı.
Gece Nöbeti
Nöbetçiler Augustus döneminden geç dönemlere kadar basit gece nöbetini tutarlardı. Tabi ki şehrin genel asayişini izlemekle beraber herhangi bir yangın tehlikesini de takip etmek görevleriydi.
Soygunları engellemek
Nöbetçilerin bir diğer görevi soygun girişimlerine karşı uyanık olmak ve olası bir durumda zamanında müdahale etmekti. Çok açıktır ki nöbetçiler Romalıların mal ve can güvenliklerini muhafaza edebilmelerinde çok kritik bir rol oynamışlardı.
Kaçak Köleleri Yakalamak
Roma köleci bir imparatorluktu. Yönetici aileler ve Roma toplumunun diğer sınıfları farklı farklı amaçlarla köle sahipleriydi. Nöbetçilerin erken dönemlerinde ekiplerinin içinde köleler de vardı. Daha sonraları nöbetçilere kaçak köleleri yakalama görevi atanmıştI.
Kamu düzenini sağlamak.
Nöbetçiler aynı zamanda kamusal düzenin ve toplumsal barışın muhafazasını sağlamakla sorumlu hale getirildi. Seçilmiş bir memuriyet olan Praefectus vigilum festivallerin regülasyonundan sorumlu olduğundan Nöbetçiler de kamusal düzeni sağlamakla sorumlu oldular.
Liman şehirleri Ostia ve Portus’daki görevler
Nöbetçiler liman şehirlerindeki yangınlarla mücadele ve kanunun tesisi için Ostia ve Portus gibi liman şehirlerinde yetkili kılınmışlardı
Son Sözler
Nöbetçiler (Vigiles) ,Vigiles Urbani ve Cohort Vigilum antik Roma’da yangınla mücadele eden güce verilen değişik isimlerdir. Roma’da düzgün bir yangın departmanı düzenlemek için yeni bir vergi salan Augustus bu ekibe resmiyet kazandırmıştır. Nöbetçiler farklı alanlarda görevler ifa etmişlerdir; kamusal düzeni sağlamak ve itfaiyeci olarak hizmet etmek gibi. Kesinlikle diyebiliriz ki Roma’nın Nöbetçileri dünyanın antik yangın ekiplerinden biriydi.
Çeviren: Utku Durmuş
