20. yy’ın erken dönemlerinde endüstri alanlarının içinde ve dışındaki Kulaklı Toygar kuşları karşılaştırılmıştır. Soldaki örnekler ABD Illinois’teki eski ve ağır sanayi bölgesinden toplanmıştır. Sağdaki örnekler, endüstriden uzak olan Kuzey Amerika’nın Batı sahillerinden toplanmıştır. Chicago’daki Field Müzesi’nde çalışan girişimci araştırıcılar, Kulaklı Toygarların kanatlarında tutulan kirliliği daha iyi incelemek için yeniden örnekleme yaptılar. Çünkü bu kuşlar yaş bakımından bir asırdan biraz fazladır ve birlikte endüstri çağının hava kirliliğinin eşsiz ve fiziksel bir kaydını göstermektedirler. Bacalardan tüten dumanı ve fabrika çıkışı esnasında tüylerin üzerinde oluşturduğu is tabakasını kullanarak Chicago Üniversitesi’nden mezun iki öğrenci, erken 20. yy dönemindeki atmosferik is seviyelerini modellere dayalı olarak tahmin etmektedirler.
Zaman Yolculuğu
1930’lara kadar bilim insanları ve toplayıcılar tuhaf bir şey not ettiler. Bazı kuşlar olduğundan daha koyu gözükmekteydi. Bunun sorumlusunun gelişen ağır sanayi bölgesine güç veren yumuşak ve ziftli kömürden tüten küçük is parçacıkları olduğu hızlı şekilde belirlendi ve bilim ilerledi. Evrimsel biyolog ShaneDuBay ve sanat tarihçisi Carl Fuldner, sanat ve bilimi birleştiren yenilikçi bir araştırma ödeneği ile bir araya getirildi. Geçmişteki çevresel şartları ortaya koyan ortak bir ilgi alanı olan tarih ile müzenin isli kuşları üzerine çalıştılar ve 19.yy’dan 20.yy’a kadar yüzlerce kanatlı atmosferik zaman kapsülü gibi olduğunu fark ettiler. “Tüm yaşayan organizmalar bir vakum içinde var olmamaktadır ve eğer çevre ile etkileşim içinde olduğu bir yerden toplandıysa insan dahil herhangi bir türü doğal tarih koleksiyonunda bulabilirsiniz” Fuldner. Orta batıda yaşamlarının son yılları boyunca tüylerinde is partikülleri gömülü kalmış birçok kuş türü buldular. Field Müzesi, zaman serisi şeklinde toplanmış bazı kuş türlerinin yüzlerce örneğini içermektedir. Bu, türlerin yüzyıllar boyunca kesintisiz kayıtlarını oluşturmaktadır yani DuBays ve Fuldner’in yapmak istedikleri iş için mükemmeldir. Müzedeki örnekler titizlikle tarih ve lokasyonbilgileriyle etiketlenmiştir. Hatta Fuldner’e göre bazıları sokak isimlerine kadar detaylı bilgi içermektedir. DuBays “Bu bize atmosferik siyah karbonun boşluk boyunca dağılımının haritalanması konusunda harika bir fırsat vermektedir”
İs Bulutları
Beş farklı türe ait 1000’den fazla kuşu fotoğrafladılar ve ana hedef hepsinin açık renkli göğüs ve karın tüylerine sahip olmasıydı. Yansıma değerlerine göre kuşların puanlanması yani ne kadar koyu renkte olduklarının belirlenmesi, havadaki is oranını tespit etmede iyi bir aracıdır. Erken 20.yy dönemlerinde en yüksek seviyeleri ve fabrika üretiminin yavaşladığı Büyük Buhran döneminde de düşüşü not ettiler. 2. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla is seviyeleri savaş endüstrisi ile birlikte yeniden yükseldi ve milletvekillerinin kirliliğin azaltılmasını talep etmesiyle yavaş yavaş azalmaya başladı. Elde ettikleri sonuçların bilinen tarihsel olaylarla eşleşmesi, modelin başarılı olduğu konusunda onlara güven verdi ve bunu bir sonraki aşamaya geçirdiler. Pazartesi günü Proceedings of theNational Academy of Science’ta yayınlanan bildirilerinde 1880 ile 1910 arasındaki önceki atmosferik is tahminlerimiz düşüktü demişlerdir.
Ancak kuşlar, is seviyelerinin düşünülenden fazla olduğunu gösterdiler ve biz günümüzde iklim değişikliği hakkındaki tahminlerimiz bakımından bilgi vermesi amacıyla hava kirliliğinin tarihsel kayıtlarını kullanıyoruz. Önceki bu tahminler, kömür tüketimini baz alan bir modele göre yapılmaktadır ve verilen süre içerisindeki kömür yakılmasına bağlı olarak hesaplanır. Bu tahminler sürdürülmektedir ve bununla birlikte kuşların tüyleri de kesin delildir. DuBays ve Fuldner aynı zamanda yakınlarında kuş örneklerinin toplanmış olması sebebiyle is seviyelerinin yüksek olduğu yerleri de tam olarak saptayabilmektedirler. Jolien, Illinois hemen kendini göstermektedir. Tarihsel kayıtlara bakıldığında bu bölgelerin Amerika tarihinde en büyük ikinci çelik üretim bölgeleri olduğu bulunmuştur. Bulgu, geleceğin bir kanıtı olarak hizmet etmektedir yani müze kuşları örnekleri atmosferik birer ölçüm aygıtı gibidir.
Bugün Devam Etmektedir
Teknik, tarihi bilgimizdeki boşlukların doldurulmasıdır. Fakat Pekin gibi hava kirliliğinin önemli bir sorun olduğu bölgelerde bugün bile kullanımı mevcuttur. Türler değişmesine rağmen hayvanların bulundukları çevre ve devam eden değişiklikler ile ayrılmaz şekilde bağlı olduğu gerçeği değişmemektedir. “Birçok kez geçmişte toplanan örneklerin tarihi koleksiyonlarının günümüzdeki çevresel tehlikelerin sebeplerinin gösterilmesindeki değeri ortaya konulmuştur” DuBay. “Koleksiyonlarda bulunan tüm bu örneklerin müzeye alındığı dönemlerde, onların günümüzde bu sorulara cevap vereceğini kim bilebilirdi?” Fuldner. “Şimdi topladığımız örneklerin de gelecekte ne için kullanılabileceğini bilmek oldukça zor” Aynı şekilde 19.yy’daki dikkatli kuş bilimcileri bu günü asla öngörmediler. Sadece yaptıkları işin önemine güvendiler.
Editör / Yazar: Onur İLERİ
Kaynak: http://blogs.discovermagazine.com/d-brief/2017/10/09/birds-soot-climate-models/#.XKRi9pgzaUk
Yeni 5 dakikalık egzersiz, kan basıncını yükseltebiliyor ve beyin fonksiyonlarını artırabiliyor
