Karaciğer günde yaklaşık 1 litre kadar safra sıvısı salgılayarak yağların emiliminde görev alır. Karaciğerin ürettiği bu salgı safra kesesinde depolanır ve burada birikir. Suyu emilen safra sıvısı daha yoğun bir hale gelir. Safra kesesi safrayı konsantre ederken, içinde belirli oranlarda bulunan kolesterol veya pigmentlerin çökelmesi sonucu ortaya çıkan yapıya safra kesesi taşı adı verilir. Diğer adı kolelityaz olan bu hastalığın türleri ve boyutu değişiklik gösterebilmektedir.
Safra kesesi özellikle aşırı yağlı besinlerin vücuda girmesinden sonra daha fazla kasılan safra kesesi içerisindeki safra sıvısını ince bağırsaklara yöneltir. Bu esnada iyice yoğunlaşarak kanal içerisinde taşlara neden olur.
Safra kesesinde oluşan taşların geneli kolesterol taşlarıdır. Diğerleri ise bilirubin nedenli oluşan taşlardır. Kadınlarda erkeklere nazaran daha sık görülen bu hastalık oldukça ağrılı seyredebilen bir hastalıktır.
Safra Kesesi Taşında Görülen Belirtiler Nelerdir ?
Safra kesesi taşı oluşmaya başladıktan sonra genellikle sessiz seyirlidir. Safra kesesi taşları büyüme evresindeyken herhangi bir yakınmaya neden olmazlar. Bu taşlar genellikle yerçekiminin etkisiyle hareket etmeye başlayınca ve safranın bağırsağa dökülemediği zamanlar belirtilerini göstermeye başlar. Onun dışın başka bir rahatsızlık için yapılan tetkiklerde ya da ameliyat esnasında fark edilir.
Safra kesesi taşlarında karnın sağ üst kısmında ve sırtta hissedilen genellikle ani olarak ortaya çıkan ağrılar vardır. Ayrıca et suyu, tavuk derisi, lahana, yağda kızartılan besinler, çiğ gıdalar ve şalgam tüketildiği zaman bu ağrılar daha şiddetli bir hale gelirler.
Safra kesesi taşları safra kanalına düşerse daha şiddetli belirtiler görülebilir. Karın ağrısının yanı sıra bulantı, kahverengi idrar, ateş, sarılık ve enfeksiyon görülebilir. Eğer ağrı dışında safra kesesinde enfeksiyon da meydana gelirse safra kesesi taşı komplikasyonları gelişebilir.
Safra Kesesi Taşı Komplikasyonları
Safra kesesi taşı olan hastalara genellikle erken tanı konulmadığı için hastaların yarıya yakınında çeşitli komplikasyonlar (hastalığın getirdiği ek rahatsızlıklar) görülebilir. Bunlar;
- Safra kesesinin akut olarak iltihaplanması
- Safra kanalının tıkanması ve sarılık
- Pankreas kanalının tıkanması
- Pankreas enfeksiyonu
- Safra kesesi kanseri (genellikle ilerleyen evrelerde kronik safra kesesi taşlarında görülür) gibi risklerdir.
Safra kesesi taşlarında nadir görülen bir diğer komplikasyon ise taşın safra kesesini delerek ince bağırsağa geçmesidir. Bu taşlar ince bağırsağı tıkayabilmektedir. Safra kesesi kanserleri de bu durum sonucunda oluşmaktadır.
Safra Kesesi Taşı Kimlerde Görülür ?
Safra kesesi taşı oluşumunda çeşitli gruplar risk altındadır. Bunlar;
- Cinsiyet: Kadınlarda safra kesesi taşının oluşma riski erkeklere oranla 3 kat daha fazladır.
- Birden fazla gebelik geçiren kadınlarda hormonların değişiklik göstermesi sonucu kolesterol seviyesi yükselir ve safra kesesi taşları oluşmaya başlar
- Yaş
- Siroz hastalığı
- Midenin bir bölgesinin alınması
- İnce bağırsaklarda meydana gelen hastalıklar
- Aşırı kilo
- Aşırı yağlı beslenme düzeni
- Yüksek kolesterol oranı
- Diyabet öyküsü
- Ailede safra kesesi taşının görülmesi
- Kolesterol ilaçları gibi nedenler safra kesesinin oluşumunda büyük etkiye sahiptir.
Safra Kesesi Taşı Tanısı Nasıl Konulur, Tedavisi Nasıldır ?
Safra kesesi taşı tanısı bir uzmandoktor tarafından çeşitli görüntüleme yöntemleri ile konulabilir. Esas tanı ses dalgalarının kullanıldığı ultrasonografi yardımıyla konulmaktadır. Bazı vakalarda bu görüntüleme yöntemi işe yaramayabilir ve ERCP adı verilen endoskopiye benzeri bir işlem yapılabilir. Bazı durumlarda tesadüfen tomografi ve MR gibi farklı tetkikler kullanılarak da tanı konulabilir.
Safra kesesi taşı tedavisinde esas işlem safra kesesinin ameliyat ile çıkarılmasıdır. Bazı hastalarda ameliyat çok riskli olabilmektedir. Bu durumda ameliyat dışı yöntemler kullanılabilir. Hastalara bu tedavide uzun süreli bir tedavi uygulanarak taş eritici ilaçlar kullanılabilmektedir.
Henüz ilerlemeyen vakalarda ortaya çıkan belirtileri gidermek ve taşı eritmek için kısa süreli tedavi programları uygulanabilmektedir. Ancak bazı risk altındaki hastalarda (diyabet vs. hormonal hastalıklar) acilen cerrahi müdahale gerekebilir.
Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
Safra kesesi ameliyatı genel olarak hafif ve risk içermeyen ameliyatlardır. Ameliyattan çıkan hastalar birkaç saat içerinde kendilerine gelebilirler ve yemek yemek gibi yaşamsal aktiviteleri yerine getirebilmektedir.
Ameliyat esnasında kesinin yapıldığı yere sıvı boşaltılması için dren yerleştirilebilir. Bu işlem yalnızca ameliyat sonrası erken dönemde sızıntı ihtimali olan hastalarda yapılmaktadır ve genellikle 1-2 gün içerisinde çıkartılır.
Ameliyat olan hastaların birçoğu ertesi güne taburcu edilmektedir. Hastanın kesi yerine yapılan pansumanların takip edilmesi ve gerekli bakımların hijyene uyarak yapılması gerekir. 2-3 gün boyunca kapalı kalan yara yeri sonrasında açık bırakılabilir.
Hasta ameliyat sonrasında yağ oranı yüksek et, süt ve peynir gibi gıdaları tüketmemesi gerekmekte, azar azar ve sık sık beslenmelidir.
Bu ameliyatlar genel cerrahi doktorları tarafından yapılmaktadır. Yara yerinde görülebilecek herhangi bir olumsuzlukta doktorunuza başvurmanız gerekmektedir.
