Koronavirüs endişesi arttıkça el dezenfektanlarına talep de artıyor. Biyolog Jeffrey Gardner alkolün neden el dezenfektanlarının ana maddesi olduğunu ve dezenfektanları neden evde kendiniz yapmamanız gerektiğini açıklıyor. Keyifli okumalar dileriz.
1. Alkol neden çoğu el dezenfektanının ana maddesi?
Çünkü alkol, virüs ve bakteriler de dahil olmak üzere pek çok farklı tür mikrobun proteinlerini parçalayıp onları etkisiz hale getirerek öldürür. Denatürasyon denen bu süreç proteinleri parçalayarak mikropların zayıflamasına, hatta genelde ölmesine sebep olur.
Isı da bazı proteinleri denatüre edebilir. Yumurtayı pişirirken katılaşan yumurtanın akı, denatürasyona uğramış proteinlere bir örnektir. (Denatürasyon, protein veya nükleik asitlerin doğal yapısında mevcut olan sekonder, tersiyer ve kuaterner yapılarının bazı fiziksel ve kimyasal dış etkilerle bozularak primer yapılarına dönüşmeleri sürecidir. )
2. Alkol neden bazı mikropları daha az etkiler?
Pek çok farklı tür bakteri ve virüs var ve bazıları alkolden daha kolay etkilenir. Mesela besin zehirlenmesine ve diğer hastalıklara yol açabilen Koli Basili bakterisi, %60 üzeri yoğunluğa sahip alkolle öldürülebilir. Çeşitli bakterilerin dış yüzeylerindeki farklılıklar alkolün etkililiğini belirliyor.
Benzer şekilde bazı virüslerde dış zar denilen bir katman bulunurken diğerlerinde bulunmaz. Alkol,koronavirüs gibi dış zarı bulunan virüsleri öldürmede etkilidir ancak dış zarı bulunmayanlarda aynı etkiyi göstermez.
İster bakterileri ister virüsleri öldürmeye çalışın, pek çok araştırma iyi bir sonuç için %60 ve üzeri yoğunluğa sahip alkolün etkili olacağını söylüyor.
3. %60 alkol etkiliyse %100 daha etkilidir diyebilir miyiz?
Aslında hayır. Protein denatürasyonu, alkol biraz suyla karıştırdığında daha iyi işler. Saf alkol cildinizdeki bakteri ya da virüsleri etkileyemeden cildinizden buharlaşacaktır, özellikle kışın hava daha nemsizken.
Ayrıca %100 alkol cildinizi hızlıca kurutarak cildinizin tahriş olmasına sebep olabilir, bu da sizi ellerinizi yeterince sık temizlememeye itebilir.
Bu yüzden birçok el dezenfektanında cildinizi yumuşatmaya ve nemlendirmeye yönelik yatıştırıcı karışımlar bulunur.
4. El dezenfektanlarını evde yapmalı mıyız?
Bence, hayır. İnternette kendin yap tarifleri bulabilirsiniz, hatta bazılarında votka kullanılıyor. Ama votka genelde 80 derecedir, yani sadece %40 alkole sahiptir. Bu, mikropları etkili bir şekilde öldürmek için yeterli değil.
Çizik ve kesikler için banyonuzda sakladığınız tuvalet ispirtosu iyi bir seçim gibi gelebilir ama madem lavabonun yanındasınız, ellerinizi sıcak su ve sabunla yıkamanız çok daha iyi olacaktır.
5. El dezenfektanları bozulur mu?
Eğer iyi muhafaza edilirlerse piyasadaki pek çok el dezenfektanı birkaç yıl dayanabilir. Son kullanma tarihlerini üzerlerinde bulabilirsiniz.
Ancak alkol uçucudur, yani zaman geçtikçe alkolün yavaşça buharlaşacağını ve dezenfektanın virüs ve bakterileri öldürmedeki etkililiğini kaybedeceğini aklınızdan çıkarmayın. Gerçi bu günlerde el dezenfektanlarına talep çok yüksek, tarihi geçmiş bir tanesine denk geleceğinizi sanmıyorum.
Doçent Doktor JeffreyGardner, Biyoloji Bilimi, Maryland Üniversitesi, Baltimore Şehri.
Bu metin Creative Commons lisansıyla TheConversation’da yayınlanmıştır
