Eski mektuplar, firavun Tutankhamun genç yaşta öldüğünde, dul eşinin eski Mısır tahtında kalmaya çalışmış olabileceğini ortaya koyuyor.
Çocukken tahta çıkan ünlü eski Mısır “çocuk kralı” Tutankhamun, MÖ 1327 ile MÖ 1323 yılları arasında, yaklaşık 19 yaşındayken öldü. Ancak Tut’un ölümü beklenmedikti ve tahta varislerini bırakamadı. Peki, ardından gelen iktidar boşluğunda kim hüküm sürdü?
Kral Tut öldükten sonra, Ay adında bir firavun (Aya olarak da yazılır) tahta çıktı ve ölünceye kadar yaklaşık dört yıl hüküm sürdü.
Ay, uzun yıllar üst düzey bir kraliyet görevlisiydi ve Tut’un babası Akhenaten’in karısı Nefertiti’nin babası olabilir. Bunun kanıtı, Ay’ın İngiltere’deki Bristol Üniversitesi’nde Mısırbilim profesörü olan Akhenaten’in kayınpederi Aidan Dodson olduğunu ima eden “Tanrı’nın Babası” unvanında bulunur. “Amarna Sunset: Nefertiti, Tutankhamun, Ay, Horemheb, and the Egypt counter-reformation” adlı kitabında yazdı.
Ancak Ay, eski yönetici aile tarafından hoş karşılanmadı. Dodson, eski mektupların Tutankhamun’un dul eşi Ankhesenamun’un Ay’ın firavun olmasını engellemek için çaresiz olduğunu ve Anadolu’da (günümüz Türkiye’si) yerleşik bir krallık olan Hititlerden kendisiyle evlenip Mısır’ı yönetebilecek bir prens göndermelerini istediğini öne sürdüğünü yazdı.
Bir Alman-Amerikan Hitit uzmanı olan Hans Gustav Güterbock, Journal of Cuneiform Studies’de 1956’da yayınlanan bir makalesinde, yazışmaların günümüze ulaşan nüshaları bir asırdan fazla bir süre önce bulundu ve ilk çevirinin 1931’de Fransızca olarak yayımlandığını yazdı.
Hitit kralı I. Şuppiluliuma, Mısırlıların bir Hititlinin firavun olmasına izin vereceğine inanmakta zorlandı, ancak sonunda oğullarından biri olan Zannanza’yı (Zananzash olarak da yazılır) Mısır’a gönderdi. Dodson, Zannanza’nın ya yolda ya da Mısır’a girdikten sonra öldüğünü yazdı ve tarihsel kayıtların seyahat edeceği bölgede bir salgın olduğunu öne sürdüğü için Zannanza’nın ölümünün doğal nedenlerden kaynaklanmış olabileceğini belirtti.
Bununla birlikte, Dodson kitabında Zannanza’nın suikasta kurban gitmiş olabileceğini yazdı ve Mısır sarayında bir Hitit kralı olmasına karşı çıkan ve onun ölümünü ayarlayan bir grup olabileceğine dikkat çekti.
Dodson, Ankhesenamun’un kenara atılmaktan kaçınmak için Tutankhamun öldükten sonra Hititli bir koca bulmaya çalışmış olabileceğini söyledi. Dodson yazdığı bir e-postada “Bence bu, kişisel gücünü sürdürmenin bir yoluydu: yabancı bir koca ona bağımlı olurdu” dedi.
Ay, muhtemelen büyükbabası olan Ankhesenamun ile akraba olabilir. Dodson, öyle olsa bile, Ay tahta çıkarsa, Ankhesenamun’un kendisinin ve oğlu Nakhtmin’in onu herhangi bir yetkiden kurtaracağını muhtemelen anladığını söyledi. Yani bir Hititli ile evlenme planının “muhtemelen tamamen kişisel hırs” olduğunu söyledi.
Bununla birlikte, Birleşik Krallık’taki Manchester Üniversitesi’nde Mısırbilim profesörü olan Joyce Tyldesley, herkesin Ankhesenamun’un bu mektupları yazdığı konusunda hemfikir olmadığını söyledi. “Hitit mektubunu göründüğü gibi almamak için çok dikkatli olmalıyız. ,” Tyldesley yazdığı bir e-posta ile şöyle söyledi. “Bunun gerçekten bir koca için yapılmış bir çağrı olması pek olası görünmüyor.”
Ankhesenamun “kraliyet olarak doğdu ve kendi başına hüküm sürebilirdi” dedi ve Mısırlıların bir Hitit prensini firavun olarak kabul etmelerinin pek olası olmadığını belirtti. “Öyleyse mektup, Hitit sarayında ya da Mısır sarayında mı işlenmiş bir komplonun parçası olabilir mi?”
Her halükarda, Zannanza ölünce, Ankhesenamun’un planı (onun ya da başka birinin yaptığı) suya düştü ve görevi Ay devraldı. Ay’ın saltanatı kısa sürdü, birkaç yıldan fazla değildi; Thebes’te (günümüz Luksor olarak bilinir) bir morg tapınağı inşa etti ve Krallar Vadisi’nde kendisi için bir mezar hazırlattı.
Ay’ın saltanatının sonu da tartışmalıydı. Akraba olmayan halefi Horemheb (Haremhab olarak da yazılır), Ay’ın mezarına saygısızlık ettirdi ve Ay ile eşi Tey’in (Tiy olarak da yazılır), Richard Wilkinson’ın isimlerini ve resimlerini sildi. Arizona, “The Oxford Handbook of the Valley of the Kings” kitabının bir bölümünde yazdı.
Dodson: “Ay’ın oğlu Nakhtmin ile Horemheb arasında bir güç mücadelesi olmuş gibi görünüyor ve kazandıktan sonra Horemheb’in Ay’ın “kötü” olduğunu göstermesi gerekiyordu” dedi.
Horemheb, Ay’ın mezarına saygısızlık etmenin yanı sıra, onu kınayan bir kararname yayınladı. Dodson, kararnamede “katılımından önceki dönemi düzensizlik ve yolsuzluk dönemi olarak nitelendirdi” dedi.
Çeviren: Barış ARICAN
