Antik taşlardan oyulmuş, içi boş ve garip binlerce kavanozdan oluşan devasa bir manzara duruyor karşımızda. Bazılarının kapakları var fakat birçoğu da kapağı olmadan gökyüzüne bakıyor.
Laos’ta bulunan sürrealist, kazan benzeri megalitler (taş anıtlar); orijinal amacı hala gizemle örtülü, fakat çoktan göz ardı edilmiş arkeolojik bir kalıntı olan “Kavanozlar Ovası (Plain of Jars)” olarak biliniyor.
Geçen birkaç on yılda, araştırmacılar kavanozların tarih öncesi cenaze törenlerinin bir p∂rç∂sı olduğunu öne sürdüler.
Yerel efsaneler; üç metre uzunluğa ulaşan kavanozların, diğer şeylerle birlikte özellikle yiyecek, alkol ve yağmur suyunun depolanması için kullanıldıklarından bahsediyor. Bazı kοrkυnç olaylardan dolayı, modern arkeologların bölgeyi incelemesi ve gerçekleri bulabilmeleri neredeyse imkansızdı. Kavanozlar Ovası bölgesi ve bir bütün olarak ele alınan Laos, ABD Hava Kuvvetleri’nin 1960’larda attığı patlamamış milyonlarca bοmbanın kοrkυnç kalıntısını hala taşımaktadır.
Bugün, yani çatışmanın resmi olarak sona ermesinden yıllar sonra, her yıl bοmbalar yüzünden yüzlerce masum Laotyalı öIüyor. Araştırmacılar, araştırılan taş anıtların yüzde 10’undan daha azının, halen Kavanozların gizemini devam ettirdiğini söylüyor.
Bununla birlikte, son yıllarda seçilen güvenli alanlarda keşiflere başlanmıştı
Şimdilerde arkeologlar bir kısmı tek başına kalmış, diğerlerinin ise büyük gruplar halinde kümelenmiş olduğu bu sıra dışı nesneler hakkında önemli keşifler yapıyor. Uluslararası araştırma ekibi son araştırmalara eklenebilecek yeni detayları paylaştığı yeni bir makalede; “Şimdiye kadar kavanozların alana ne zaman yerleştirildiğini, taşların nereden alındığını tahmin etmek mümkün değil,” diyor.
Ekibin analizlerine göre antik taşların yaşını belirlenmesinde Optik Uyarmalı Lüminesans (OUL) tekniği kullanılmıştır. Kavanozların alana yaklaşık olarak MÖ 2. bin yıllık dönemin sonlarında yerleştirildiği keşfedilmiştir.
Bazı alanlardaki çeşitli cenaze uygulamaları, insan iskeletlerinin ilkel definleri ve ayrıca bohçalanmış ve kavanozlanmış kemik yığınları hakkında bulunan kanıtlar ise karbon 14 metodu ile MS 9-13. Yüzyıllar arasında olabilecek şekilde tarihlendirilmiştir.
En güncel açıklamalara bakılırsa;
Kavanozlar Ovası’ndaki cenaze uygulamalarının en son ve doğrulanmış keşiflerden binlerce yıl öncesine dayandığı anlamına geliyor. Bunun ne anlama geldiğine gelince, henüz bilmiyoruz. Araştırmacılar; “Bu belgelerde sunulan veriler; taş anıtların kavanozların etrafına yerleştirilmesinin defin uygulamalarından daha önce kullanıldığını ve sonraki cenazelerin bu alanlara yeniden defnedildiklerini, yani cenaze töreni olayının kalıcı olduğunu gösteriyor,” diye açıkladılar.
Bununla birlikte önceki araştırmalar; cenaze törenlerinin, taş anıt yerleştirmek kadar eski olabileceğini söyledi. Bu nedenle daha geniş alanda yapılacak araştırmaların; insan varlığının sahip olduğu daha geniş bir zaman çizelgesini ortaya çıkarmasının olası olduğunu ileri sürdü.
Bir başka soru da kavanozların şu anki konumlarına nasıl geldikleridir.
Taş anıtların bulunduğu bölgenin incelenmesi, en muhtemel taş ocağının kavanozlardan 8 kilometre uzakta olduğunu gösteriyor. Yani bu nesneleri yapan antik kültürün; aynı zamanda onları nasıl nakletmeyi başardığı da başka bir bilinmeyen. Aslında asırlardır hatasız bir şekilde gerçekleşmiş bir gizem de denebilir.
Büşra Ekiz
