Burak Hüseyin Ekseli
Yapılan yeni bir araştırmada daha önce Mars’ın bir zamanlar yüzeyinde bulunan su kalıntılarının Kızıl Gezegenin güney kutbunun altında az miktarda bulunan küçük göllerde saklı olabileceği ve aynı şekilde bu kalıntıların eser miktarlarda da var olabileceği bulunmuştur.
Araştırmacılar tıpkı Dünya’da bulunduğu gibi, Mars’ın kutuplarındaki buzulların da altında su bulunabileceğinden şüphelenmişlerdir. 2018 Yılında ise bilim insanları, Kızıl Gezegen’de kutup buzullarına 19 kilometre (12 mil) mesafede ve yaklaşık 1.5 kilometre (1 mil) derinlikte böyle bir havzanın var olabileceğine dair bir kanıt elde ettiler.
Araştırmacılar, o dönemde böyle bir yeraltı gölünün Mars’ta yaşam olma ihtimalinin geçmiş ve günümüzdeki olasılıklarına ışık tutabileceğini aktarmışlardı. Nitekim, bilim insanlarının aklında bu gölün esas bileşenleri, ömrü ve suyu hakkında çok daha fazla soru bulunmaktaydı.
Araştırmacılar bu yeni araştırma esnasında, yeraltına saklanmış olan bu göl hakkında daha fazla bilgi edinebilmek için gölü çevreleyen 250×300 kilometrelik (155×185 mil) bir alanı Avrupa Uzay Ajansının Mars Express adlı uzay aracında bulunan MARSIS radarını kullanarak taradılar.
Bilim insanları bu radar verilerini daha önce Antarktika’daki buzulların altındaki gölleri tespit etmek için kullanılan tekniklerle analiz ettiler. Roma Tre Üniversitesi’nden araştırma eş yazarı Elena Pettinelli’nin Space.com’a aktardığına göre, bilim insanları, gözlemlenen görün sıvı yapısını doğruladılar ve 20×30 kilometre (12×18 mil) boyutlarına kadar indirgediler.
Nitekim, MARSIS’ten gönderilen radyo dalgalarının tuzlu sudan geçememesi nedeniyle bu gölün ne kadar derine indiğini söyleyememektedirler.Buna istinaden Pettinelli ve meslektaşları 10×10 kilometre (6×6 mil) boyutlarında 6 adet daha göl tanımladılar ve kuru kaya şeritlerinin bu gölleri ana gölden ayırdığını aktardılar.
Araştırmacılar bu göllerin olağandışı bir şekilde tuzlu olduğunu öne sürmekle beraber Mars’ın güney kutbundaki buzulların tabanındaki aşırı soğuk koşullara rağmen, böyle yüksek tuz oranına sahip bir çözeltinin, barındırdığı suyu sıvı tutacağını belirttiler.
Mars’ın güney kutbunun altındaki potansiyel yeraltı gölleri mavi renkte gösterilmiştir. (Resim: Elena Pettinelli ve ark., Nature.)
Pettinelli’nin bir diğer aktardığına göre; her ne kadar Mars Kutup Buzu, öğlen vakitlerinde erişilen yüksek sıcaklıklar nedeniyle bir miktar eriyor olsa da bilim insanları göllerin böyle bir süreçten ötürü oluştuğunu düşünmemektedirler.
Bilakis, bilim insanları bu tuzlu suyun Mars’ın yüzeyinden kaybolan daha büyük bir su kütlesinin kalıntıları olabileceğini ve ayrıca bu kalıntıların milyonlarca ve belki de milyarlarca yıllık olabileceğini düşünmektedirler. Bilim insanları aynı şekilde jeotermal aktiviteden ötürü eriyen kutup buzullarının yeraltı göllerini oluşturduğunu da göz önünde bulundurmuşlardır.
Ancak, böylesine bir açıklama tek su kütlesi veya yeraltı gölü bulunduğu takdirde makul gözükmekteydi. Birden fazla yeraltı gölünün oluşması ise daha fazla jeotermal anomali gerektiriyordu. Bu konuyla ilgili Pettinelli ise “Edindiğimiz bilgiler göz önünde bulundurulduğunda böylesine bir şeyin fiziksel olarak mümkün olabileceğini sanmıyorum.” şeklinde aktardı.
Pettinelli, bu yeraltı göllerinin Mars’ın geçmişinde yaşanmış olan daha sıcak bir küresel iklim nedeniyle oluşabileceğini aktarmakla beraber “Bu tek bir gölden ziyade kompleks bir su sistemidir. Bu göllerin oluşmasına neden olan koşullar bölgeye yayılmış olabilir ve bunun gibi başka sistemler de mevcut olabilir.” şeklinde aktardı.
Aynı şekilde Pettinelli “Neticede, eğer bu yeraltı gölleri daha önce yüzeyde bulunan suyun kalıntıları ise, kesinlikle halen varolan veya tükenmiş olan yaşamı barındırmak için güzel bir habitat”. Şeklinde ifadede bulundu.
Fakat aynı şekilde potansiyel yaşam arayışı için buzuldan 1.5 kilometre (0.9 mil) derine inilmesi gerektiğini ve bunun günümüz teknolojisi ile yapılamayacağını aktardı.
Yine de bir diğer ifadesinde “Halen, belki bir gün Mars’ın kutuplarına yapılacak bir görev bize ilginç bir şeyler bulabilmemiz için yüzey örneklemeleri yapabilir.” şeklinde aktardı.
Pettinelli, gelecekte bilim insanlarının güney kutbundaki ve belki de kuzey kutbundaki benzer göl ağlarını aramak isteyeceklerini de aktardı. Bilim insanları bulgularını Nature Astronomy dergisinde ayrıntılı olarak aktardılar.
Burak Hüseyin Ekseli
