Muhammed BOĞATEKİN
NASA, Kızıl Gezegene bir mini helikopter indirmeyi planlıyor. Her ne kadar hava trafiği için sorun teşkil etseler de, dronelar gerek kuşbakışı görüntüler elde etmek için gerekse de komşumuzu çaktırmadan gözlemlemek için (nasıl kullanacağınız tamamen size kalmış) kullanılmakta ve şu anda oldukça moda. Amerikan uzay ajansı NASA da ilk kez, drone benzeri bir helikopteri başka bir gezegenin atmosferinde uçurtmayı planlanıyor.
Ingenuity (Becerikli) isimli bu helikopter, bir ton ağırlığında olan ve NASA tarafından Mars’ın kayalıklı yüzeyinde yol alıp keşif yapabilmesi için üretilen son teknoloji tekerleklerle donatılmış Perseverance (Sebat) isimli araçla beraber Kızıl Gezegenin yüzeyine inecek. Perseverance, 18 Şubat 2021’de Mars’a varmak üzere bu yaz fırlatılacak.
Yabancı bir gezegenin atmosferinde uçmak beraberinde birtakım mühendisliksel zorluklar da getiriyor. Yine de bu bilimsel görevin başarılı olması demek bilim adamlarının yeni gezegenleri ve güneş sistemimizin uydularını keşfetmesi anlamında epey bir yol kat etmelerini sağlayacak. Çünkü uçmak, kayalıklarla dolu yüzeyde yol almaktan kat be kat daha kolay.
Bu helikopter, kuşbakışı fotoğrafları çekerek yer araçlarının daha evvel çekip gönderdiklerinden daha net görüntüler elde etmemizi sağlayacak. Yer araçlarının güzergahı üzerindeki karşılaşabileceği muhtemel tehlikeli önden gözlemleyebilmekle kalmıyor hatta yerden numuneler toplayıp incelenmesi için merkez araca getirebiliyor.
Hepsinden öte tabiki de diğer araçların gidemediği birçok yere çok basit bir şekilde gidebilir.
Geniş Çapta Araştırmalar İçin Ingenuity Mars Helikopteri
NASA’nın Jet İtki Laboratuvarında (JPL) Ingenuinty projesinin sorumlusu olarak çalışan Dr. Bon Balaram, “Ağırlığı 5 ila 20 kg arası değişen ve içerisinde ufak bilimsel alet ve cihazlar bulunan daha büyük pervane kanatlı uçaklar, yer araçlarının gidemediği yerlere erişebilir ve daha geniş çaplı araştırmaları çok daha kısa bir süre içerisinde gerçekleştirebilir” diye belirtti.
“NASA’nın 2030 başları gibi Satürn’ün uydusu Titan’ı keşfetmek için uçan bir araç indirmek gibi bir planı da mevcut.” diye sözlerine ekledi.
İkişerli olarak takılmış ve bir çifti diğer çiftin üzerinde olmak üzere 50 cm uzunluğundaki toplamda 4 adet pervaneye sahip ve kanat açıklığı 1.2 metre.
Helikopter, Perseverance yer aracının gövdesinin altına monte edilecek ve muhtemelen görev başladıktan birkaç ay sonra gövdeden zemine bırakılacak. Bunu takiben yer aracımız, olası bir çarpışma riskine karşı 100 metre uzaklaşacak ve helikoptere ilk uçuşu için talimat vermeden önce iki araç birbirlerine – tıpkı telefonumuzu kablosuz kulaklığımıza bağladığınız gibi – radyo dalgaları vasıtasıyla birbirlerine bağlanacaklar.
Balaram bunu “karşılıklı selfiye” benzetiyor. Helikopter yükselip alçalırken iki araç da birbirlerinin fotoğraflarını çekecekler.
Ingenuity Marsı Nasıl Keşfedecek
İngenuity’nin üzerinde bir adet siyah beyaz seyir kamerası ve bir adet de – cep telefonlarındakine benzer – 4,208 x 3,120-pixel renkli kamera mevcut. Görseller kısa radyo dalgaları vasıtasıyla Perseverance’a iletilir. Ordan da Mars yörüngesinde bulunan birçok NASA uydusundan birisine dünyaya gönderilmek üzere iletilir.
Balaram, çoklu görüntülerin yer yazılım araçları vasıtasıyla panaromik görüntü şeklinde birleştirilebileceğini belirtti.
Ancak helikopter henüz herhangi bir bilimsel araştırma keşif faaliyetinde bulunmayacak. Helikopterin görevi daha çok yapacağı test uçuşlarından mühendislik veriler toplamak. Bu veriler gelecekteki tasarımlar için oldukça değer taşıyor.
İlk olarak hedef bir aylık süre içerisinde beşten fazla uçuş gerçekleştirmek. İhtiyaç hâlinde bu bir aylık süre uzatılabilir. Helikopterin uçuş menzili 300 metre, çıkabileceği maksimum irtifa 10 metre maksimum uçuş süresi 1.5 dakika. Bunların ardından Li-on bataryalarını şarj etmesi gerekiyor.
Şarj etme işini de pervanelerin üzerine monte edilmiş güneş panelleri hallediyor. Tamamen şarj olması 1 Mars günü sürüyor ve pil içerisindeki enerjinin üçte ikisi100° derecelere varan zorlu ve soğuk Mars gecelerinde aracın elektronik aksamının donmasını engellemek için harcanıyor.
Özellikler:
- Ağırlık: 1.8kg
- Yükseklik: 50cm
- Pervane Açıklığı: 1.2m
- Pervane Hızı: 2,300-2,900rpm
- Çıkabileceği Maksimum İrtifa: 10m
- Piller: 220W gücünde 6 adet Sony Li-on pil
- Maksimum Uçuş Süresi: 90 s
- Ucuş Başına Menzil: 300 m
- Gün İçerisinde Yapabileceği Maksimum Uçuş Sayısı: 1
- Görev Süresi: 30 gün
Bu Marslı helikopterin karşılaşacağı problemlerin yanında sıcaklık devede kulak. Uçaklar havalanırken kanatlarının ucundaki kıvrımdan akıp giden hava vasıtasıyla yukarıya doğru bir itiş sağlanır. Bu kıvrımlar uçaklarda kanatlarda iken helikopterlerde ise pervanelerdir.
Ama Mars atmosferinin yoğunluğu dünyanınkinin sadece yüzde biri kadardır. Deniz seviyesinde 1 metreküp suyun ağırlığı 1.2 kilogram iken Mars’ta ise sadece birkaç gram ağırlığındadır. Bu yerden 30 bin metre yükseklikte seyrek atmosferinkiyle aşağı yukarı aynı oluyor. Bunun yanı sıra, böylesine ince ve seyrek bir atmosferde havalanabilmek demek motorun daha fazla çalışması demek.
Dünya üzerinde helikopterlerin havalanabilmesi için pervanelerin dakikada 500rpm (devir) dönmesi gerekirken Mars’ta bu sayının dakikada 2,500rpm olması gerekiyor.
Aynı sebepten ötürü aracın ağırlığı minimum seviyede tutulmaya çalışılıyor. Örneğin, boyları bir metreden fazla olmasın rağmen her bir pervane çiftinin ağırlığı sadece 56 gram.
Ingenuity totalde sadece 1.8 kilogram ağırlığında. Yani bir çift şeker torbasından bile daha hafif.
Muhammed Boğatekin
