Öldükten Sonra, Bu Genler Canlanıyor

Basit ölüm tanımı – bedenin çalışmayı durdurması – bedenlerimizin gerçekte ne kadar tuhaf olduğunu dikkate almaz. Alabama Üniversitesi eski profesörü Peter Noble “Öldüğünüzde ne olacağı hakkında hiçbir şey bilmiyoruz” diyor.  Noble, uzun uyuyan genlerin bir organizmanın ölümünden sonraki saatlerde hatta günlerde harekete geçebileceğini keşfetmeye yardımcı oldu.

Ürkütücü Genler

Gen, vücuda nasıl bir şeyler yapılacağını söyleyen, DNA ‘dan yapılmış bir dizi kimyasal talimattır.  Bir gen aktive edildiğinde, bu kimyasal talimatlar RNA ‘mız tarafından kopyalanır ve hücrelerimiz kopyalanan diziyi karmaşık moleküller oluşturmak için iskele olarak kullanabilir.

Noble ve Washington Üniversitesi ‘ndeki meslektaşları, gen aktivitesini ölçmek için bir tekniği test ediyorlardı.  Bir kontrol olarak, yeni ölü zebra balığı dokularını analiz ettiler ve hücresel aktivite azaldıkça genlerin yeni kopyalarında sabit bir düşüş görmeyi bekliyorlardı. Ve buldukları da buydu. Zebra balığı öldükten sonra, genlerinin yaklaşık yüzde biri, sanki hücreler bir şeyler inşa etmeye hazırlanıyorlardı.

Bir organizmanın ölümünden sonra genlerin harekete geçeceği fikri duyulmamıştı, bu yüzden araştırmacılar raporlarında bunu hata olarak yazdılar. Ancak, balıklarda ve daha sonra farelerde yapılan tekrarlanan testler imkansızlığı sürdürmeye devam etti: bir organizma öldükten sonra genler saatler hatta günler sonra aktive oluyorlar.

Barselona ’daki Genom Düzenleme Merkezi ’ndeki Roderic Guigove ekibi, ölümünden sonra vücutlarını bağışlayan insanlardan alınan dokuları analiz ederek gen düzenlenmesi üzerinde çalışıyorlardı.  Noble’ın makalesi yayınlandığında çalışmaları devam etti, bu yüzden ekibinin bulgularına şaşırmadılar.

Ölüm Sonrası Görüşler

Bu keşifler, hala hayatta olduğumuzda genlerin nasıl çalıştığını daha iyi anlayabilmemizi sağlayabilir ve organ nakli gibi tıbbi prosedürlerin iyileştirilmesine yardımcı olabilirler.  Guigó, “Organların vücudun ölümünden sonra moleküler düzeyde nasıl değiştiğini bilmek… belki de organ nakli veya organı korumaya yönelik uygulamaların geliştirilmesine yardımcı olabilir” dedi. Araştırmacılar, farklı genlerin ölümden sonra farklı zaman aralıklarında aktive olduğunu tespit etti, biri ölümden altı saat sonra düzenli bir şekilde çalışabilir, bir diğeri ise 24 saat sonra. Adli vakalarda bilim insanları, ölüm zamanını daha doğru tahmin edebilmek için bu bilgileri kullanabilirler.

Ancak bu keşif tıp bilimi için yeni olanaklar yaratırken, araştırmanın ortaya çıkardığı en büyük soru – neden bazı genlerimizin öldükten sonra aktive olduğu- gizem olarak kalıyor. Noble, ipuçlarının yeniden canlandıran gen türlerinde bulunabileceğini düşünüyor.

Zombi genlerinin hiçbiri ölümden sonra herhangi bir fiziksel değişiklik yapmamış gibi görünse de birçoğu normalde yakından düzenlenmiş veya inhibe edilmiş aktivitelerle ilgilidir.  Bu, hücrelere bir omurganın başlangıcını üretmelerini söyleyen geni içerir – zaten bir omurganız olduğunda, artık yeni bir tane yetiştirmenize gerek yoktur.

Ölümden sonra aktive olan diğer genler, kanserler ile ilgilidir.  Belki de normalde onları engelleyen başka genlerin yokluğunda, bu genler, ebeveynleri şehir dışındayken parti veren gençler gibi, yeniden etkinleştirme fırsatını yakalar. Bu genlerin yeniden aktive edilmesinin nedeni belirsiz kalsa da, kesin olan şey, ölümün önceden düşünülenden daha karmaşık bir süreç olduğudur.  Ölüm, bedenimizdeki milyarlarca hücrenin çalışmayı kestiği anlamına gelmez, sadece birlikte çalışmayı keserler.

Editör / Yazar: Ülkü Güngör