Örtük önyargı kavramı, ırksal önyargı bağlamında genel bir bilince doğru yol almıştır. Bununla beraber daha genel olarak örtük önyargılar, insanların bir şey hakkında ne düşündüğünü veya nasıl düşünmesi gerektiğini etkileyebilir.
St. Louis’deki Washington Üniversitesi Sanat ve Bilimde psikoloji profesörü olan Calvin Lai, DCist ‘in bir makalesinde, “Toplumsal şeyler hakkındaki günlük, küçük düşüncelerimiz, fikirlerimiz bilinçsiz ve kontrol edilemezler ve ayrıca bazen fark etmeden karar verdiğimiz şeyler bizi etkilemekte.” şeklinde belirtmiştir.
Daha geniş kültürel farkındalık ile örtük önyargılardan dolayı oluşan eylemlerin etkilerinin elimine edilebileceği fikri var olmaktadır. Bunun, kültürel farkındalık dışında, örtük önyargıyı ortadan kaldırmamız ile mümkün olacağı açıktır.
Önyargıları değiştir! Davranışlardaki değişiklikleri takip et. Aslında yeterince mantıklı görünüyor.
Eğer bu doğruysa, ayrımcılığa son vermekten (mesele beyaz tenli erkekler için lehine oluşan önyargı) kilo vermeye (kurabiye, pasta türevi gıdaları yemeyi azaltma üzerine oluşan bir önyargı) kadar aklınıza gelebilecek her düşünce, davranış için örtük önyargıyı azaltmak pratikte yapılabilir.
Bununla birlikte, örtük önyargı konusunda yayınlanan araştırma makalelerinin bir meta-analizinde (çoklu bilimsel çalışmaların sonuçlarını birleştiren istatiksel bir analiz.) Lai, kanıtların bu tür nedensel bir ilişki göstermediğini bulmuştur.
Araştırma, Kişilik ve Sosyal Psikoloji Dergisi’nde yayınlanmıştır.
Lai, Arkansas Üniversitesi ‘nden Patrick Forscher ile birlikte çalışarak, “otomatik zihinsel süreçleri” özellikle belirli bağlamlarda örtük önyargı olarak bilinen, kontrol edilemeyen bilinçsiz zihinsel süreçleri ele alan 492 çalışmayı sistematik olarak gözden geçirmiştir.
Çalışmalar 87.000’den fazla katılımcı içermektedir. Lai ve Forscher çalışmaların aslında önyargıların çarpıcı bir şekilde olmasa da değişebileceğini öne sürdüğünü görmüşlerdir.
Önyargıdaki değişiklikler ile eylemlerdeki değişiklikler arasında açıkça bir bağlantının olduğu düşünülen 63 çalışmaya bakmışlar ancak nedensel bir ilişki olduğuna dair kanıt bulamamışlardır.
Lai “Biz kesinlikle bunu beklemiyorduk. Bu sonuçlar örtük önyargı ve davranış arasında olan ilişki hakkındaki varsayımlara meydan okumakta.” şeklinde eklemektedir.
Lai, davranış ve örtük önyargı arasında bağlantı kurulamamasının 4 olası nedenini şöyle sıralamaktadır:
Ölçüm Hataları
Oluşan sonuçların ölçülme şekli, kişinin altta yatan önyargısı ile ilgili olmayan değişikliklerden kaynaklanmış olabilir.
Beklenmedik Durumlar
Örtük önyargıyı ölçmek için yapılan testlerden sonra, değişen deneklerin davranışları ile ilgili olmayan başka bir şeylerin olması, oluşmasıdır.
Önyargının Kısıtlı Ölçümü
Benzer ilişkileri değerlendirmek için ortaya çıkmış olan bu davranış ve örtük önyargı arasında bağlantı, belki de etkileri önyargıdaki değişiklikle ilişkili meydana gelen bir farklılığı, değişikliği yakalamak için çok geniştir. Mesela ölçülen örtük önyargı beyaz kişilere karşı geniş çaplı tutum ve davranışlar hakkındadır. Ancak ölçülen davranışlar, belirli bir ırkın belirli bir kişisine yönelik davranışlarla ilgili. Halbuki siyah insanlar için de aynı durum söz konusu olabilir. Bu durumda, ölçülen tutum ve davranışlar çok genel olabilmekte.
Nedensel bir ilişkinin olmaması
Örtük önyargı hiçbir şekilde davranışı etkilemez.
Son seçenek Lai’nin mantığı ile bağdaşmamakta. Lai, bunun aslında başka problemler doğurduğunu ve bu amacı gütmeyen ama konuyla ilgili değerlendirme yapan diğer araştırma alanlarında onlarca yıllık deneylerin var olduğunu söylemektedir.
Lai, oluşan bu davranışları değiştirmenin daha etkili bir yolu olduğunu söylemektedir; insanların örtük önyargılarını değiştirmeye dayanmayan bir yöntem. Nedir bu? İnsanların önyargılı hareket etmesine sebep olacak kişisel özelliklerinden kurtulmak gibi.
Daha iyi açıklarsak; öznelliği azaltarak, kişi önyargılarının etkisi ile karar vermeyi en aza indirgemiş olur. İşe alım kararı için “içgüdüsel duygular ” ile hareket etmek, güvenmek yerine ilk önce gereklilikleri ortaya koyup, bunlara bağlı kalarak karar verebilmek veya evde, ofiste elinizde atıştırmanız için bir şey yokken eve giderken de mesela fırın ya da pastanenin önünden geçmeden farklı bir yoldan gidebilmeniz bahsedilen konuya en kapsamlı örneklerdir.
Lai, bireysel düzeyde, çevrenin önyargı etkisine karşı koymak adına insanların araştırma, eğitim ile belirli yöntemleri hayatına alması gerektiğini söylemektedir.
Lai örtük önyargıları önlemenin olası yollarını açıklayan bir makalede “Sıradan bir karşıtlık, zıtlaşma hafife alınmamalıdır.” yazmıştır. “Eğer, bu sıradan karşıtlıklar sık sık olursa tutum, davranış ve inançlardaki değişim izlenir.” şeklinde belirtmektedir.
Lai, bu çalışmanın mevcut literatür tarafından büyük ölçüde kısıtlandığına dikkat çekmektedir. Üniversite öğrencileri, çalışmalarda kısa müdahalelere ve değerlendirmelere odaklanmıştır, belli bir demografik (Demografi, Dünya ‘da veya bir ülkede bulunan nüfusun yapısını, durumunu, dinamik özelliklerini inceleyen bilim dalıdır.) yönelime eğilmiştir.
Lai, “Şu anda, sonuçlar için bu olası açıklamalar arasında ayrım yapamıyoruz. Bu açıklamaları ekarte etmek için dikkatli bir şekilde kontrollü çalışmaların yapılması gerekiyor.” diye eklemektedir.
Bunlar da ilginizi çekebilir:
Uzmanlar Uyarıyor: Akıl Sağlığı Sorunlarının Teşhis Edilmesinde Büyük Problemler var
Deja Vu Ne Demek Deja Vu’yu Açıklamak İçin 10 Büyüleyici Teori
Psikolojiyle İlgili 10 Genel Yanılgı
Editör / Yazar: Aybike PİROL
KAYNAK: https://www.sciencedaily.com/releases/2019/08/190802144415.htm
