Size belki şaşırtıcı gelecek ancak gökdelenler ve yüksek topuklu ayakkabılar ortak bir malzemeyi paylaşıyor. Stiletto, bayanların giydiği önü kapalı topuklu ayakkabılara verilen isimdir. 1950’li yıllarda bu stilettolar gökdelen ismiyle anılıyordu.
1950’lerde Stilettolarla yükselen moda feminizm ve kültür tarihindeki önemli bir yere sahiptir. çevresi 0,9 inç kadar ince, çivili bir topuk tarafından yapılan stiletto farklı yüksekliklerde olabilir. Genel itibariyle 8, 10, 12 ya da daha yüksek olarak yapılmaktadır.
Bu ayakkabılar olmasa Vouge dergisinin sayfaları ve birçok defiledeki mankenler sokakta gezen yayalara benzeyebilir. Saygın tasarımcıların her zaman titizlikle oluşturduğu stilettolarla ilgili göz ardı edilen şey, ayakkabının aynı zamanda malzeme bilim tarihinde önemli bir yere sahip olmasıdır.
Bu ayakkabı tasarımı için AndréPerugia, RogerVivier ya da SalvatoreFerragamo’ya teşekkür borçluyuz. Uzmanlar bu ayakkabı tasarımının isminin bir İtalyan hançerinden geldiği konusunda hem fikirler. Bu topuk arzu, yaratıcılık ve çelik olmasaydı ortaya çıkamazdı.
Bata Ayakkabı Müzesi’nin kıdemli küratörü ve ayakkabılarla ilgili çeşitli kitapların yazarı Elizabeth Semmelhack, son 18 yılda tüm bu tarihi ortaya çıkarmak için çalışmalar yürüttü. Toronto şehir merkezinin kalbinde yer alan Bata, bir ayakkabı kutusu gibi görünmesi için mimar tarafından tasarlandı.
Dünyadaki kendi türünün en büyüğü olan koleksiyon, 13.binden fazla ayakkabı ve ilgili nesneleri içermektedir. Yüksek topuklu ayakkabılar aslında erkekler tarafından giyilirdi. Semmelhack, erkeklerin topuklu ayakkabı giydiği dönemlerin 10. Yüzyıla kadar gittiğini söylüyor. 1500’lerde topuklu ayakkabılar İngiliz ve Hollandalı erkekler arasında oldukça yaygındı.
Burada şu soru ortaya çıkıyor. Kadınlar topuklu ayakkabı giymeye ne zaman başladı? Zengin kadınlar 1500’lü yıllarda boğaz ismi verilen istikrarsız bir platform giyiyordu. Bu ayakkabı giyildiği zaman dengede durmak oldukça zordu ve bir refakatçinin giyen kişiye eşlik etmesi gerekiyordu. Kadınların gerçek manada topuklu ayakkabı giyme zamanları 17. Yüzyıllardadır.
Bu dönemlerde erkekler ve kadınlar aynı anda yüksek topuklu ayakkabılar giyiyordu. Topuğun şekli 17. Yüzyılda ayırt edici bir faktördü. Erkekler büyük blok topuklu ayakkabılar giyerken, kadınlar daha ince ve dar topuklular giyerdi. 18. yüzyıla gelindiğinde erkekler tamamıyla topuklu ayakkabı giymekten vazgeçti. Bu dönemde, bir zamanlar moda olan ayakkabılar aydınlanma ilkeleriyle, rasyonellikle ve eşitlik kavramıyla çelişiyordu.
Kovboy çizmesi benzeri birkaç erkeksi ayakkabı haricinde topuklu ayakkabılar kadınsı olarak nitelendirilmeye başladı. Bu algı günümüzde de benzer bir şekilde devam etmektedir. Bin yıllık tarih boyunca topuklu ayakkabılar daha yükseldi ve daha güçlü hale geldi. Ancak potansiyellerinde daima bir sınır bulunuyordu.
2. Dünya savaşı öncesinde ayakkabı yapımında birincil malzeme ahşaptı. Özellikle 18. Yüzyılda ayakkabı yapımcıları ahşaba şekil vermek ve doğru bir forma sokmak için çok uğraşıyordu. Genellikle ahşaptan üretilen ayakkabıların topukları parçalanıyordu. Bu süreçlerde kadınlar topukları parçalansa da idare ediyorlardı.
20. yüzyılın başlarında kadınların çoğu ahşaptan yapılmış topuklu ayakkabılar ya da platformlar giyiyordu. Bu ayakkabılar moda olarak kabul ediliyor ve Vogue gibi dergilerin sayfalarını süslüyordu. Ancak tasarımcıların hayalinde her zaman daha yüksek ve daha ince ayakkabılar vardı. Ancak var olan malzemelerle bu tip ayakkabılar üretilemiyordu. Tüm bu durum 1950’lerde değişti.
Moda tasarımcıları ilk yüksek topuklu ayakkabılarını tasarladı ve çeliğin yüksek gerilme mukavemetinin ayakkabı yapımında kullanılabileceği anlaşıldı. Bu alandaki kesin tarihe bakmak gerekirse 1951 yılından AndréPerugia’nın “iğne topuğunu” piyasaya sürdüğü görülebilir. 1954 yılında Dior’danRogerVivier, 8 cm’likAiguillestiletto’yu piyasaya sundu.
Bu alandaki yeniliklerin sonu gelmedi. 1967 yılında çelik yerini plastiğe bıraktı. Hafif ve çok ince tasarlanabilen plastikle topuklar daha uzun, daha ince hale getirilebiliyor. Günümüzde birçok topuk hala plastikten üretilmektedir.
Günümüzde bilimin de devreye girmesiyle en mükemmel Stiletto yaratmak için çeşitli çalışmalar yürütülmektedir. Gelecekte 3D baskı teknolojisiyle farklı ve gelişmiş ayakkabı modelleri yaratılabilir. Stilettolar şahane olsa da uzmanlar rahat olmanız için ayağınızın düz olması gerektiğine vurgu yapıyor.
