Gökbilimciler şimdiye kadar keşfedilen en büyük galaksiyi buldular ve nasıl bu kadar büyüdüğü hakkında hiçbir fikirleri yok. Araştırmacılar yeni çalışmalarında, 16.3 milyon ışık yılı uzunluğunda olan Alcyoneus galaksisinin, Samanyolu’ndan 160 kat daha geniş bir çapa sahip olduğunu ve 3.9 ışık yılını kapsayan bir önceki rekor sahibi IC1101 galaksisinin dört katı olduğunu bildirdi.
İçinde yaşadığımız Dünya’dan yaklaşık 3 milyar ışık yılı uzaklıkta olan Alcyoneus, Yunanca’da adı “Güçlü Kıç” anlamına gelen ve Yunan mitolojisinde, Herkül’le savaşmış olan efsanevi devlerden birinin adını almıştır.
Söz konusu Alcyoneus olduğunda, lobları, şimdiye kadar keşfedilen en büyüğüdür
Galaktik canavar, özellikle bir radyo galaksisinin ya da merkezde süper kütleli bir kara deliğe sahip olan ve onu merkezden dışarı atmadan önce inanılmaz miktarlarda maddeleri yutan, ışığın hızına yakın hareket eden devasa iki plazma jeti gönderen bir galaksinin, büyük bir örneğidir. Milyonlarca ışık yılı seyahat ettikten sonra, plazma ışınları yavaşlar ve radyo dalgaları şeklinde, ışık yayan tüyler halinde yayılır. Söz konusu Alcyoneus olduğunda, lobları, şimdiye kadar keşfedilen en büyüğüdür.
Plazma dolu radyo loblarını taşıyan devasa galaksiler yeni değil. (Samanyolu’nun bile iki küçük tüyü var) ancak merkezinde nispeten sıradan bir galaksi olan Alcyoneus’un bu kadar canavarımsı büyüklükte tüyleri nasıl büyütebildiği bilim insanları için büyük bir gizem. Araştırmacılar, Astronomi ve Astrofizik dergisinde yayınlanmak üzere kabul gören bulgularını yayınladılar. (arXiv, 11 Şubat Ön Baskısı)
“Tek bir galaksi tarafından üretilmiş, bilinen en büyük yapının, öngörülen “16.28 milyon ışık yılı” uzunluğunda olan dev bir radyo galaksisinin izdüşümünde ne olduğunu keşfettik. Hollanda’daki Leiden Gözlemevi’nde bir gökbilimci olan Martijn Oei liderliğindeki araştırmacılar, “Uygun olan doğru uzaklık en az 16.44 milyon ışık yılı uzunluğunda.” Dedi.
Araştırmacılar ilk olarak, Avrupa’daki 52 ayrı lokasyona yayılmış yaklaşık 20.000 radyo teleskopunu birbirine bağlayarak yapılan bir ağ olan Düşük Frekans Dizisi (LOFAR) tarafından toplanan verileri inceledikten sonra yeni galaktik ağırlığı tespit ettiler. Verileri yalnızca büyük ve dağınık radyo loblarını tespit etmek için işledikten sonra Oeı, muazzam yapıyı tesadüfen tespit etti.
Devasa tüylerinin yanı sıra Alcyoneus, Güneş’in kütlesinin yaklaşık 240 milyar katı (Samanyolu’nun yarısı) toplam kütlesi ve Güneş’in kütlesinin 400 milyon katı olan merkezi bir süper kütleli kara deliği olan normal bir eliptik galaksidir. (En büyük kara delikten 100 kat daha az kütleli). Aslında, Alcyoneus’un merkezi, çoğu radyo galaksisininkine kıyasla küçük taraftadır.
Garip bir şekilde sıradan olan sadece Alcyoneus’un kütlesi değildi
Araştırmacılar çalışmalarında, “Geometrinin ötesinde, Alcyoneus’un galaktik merkezi şüpheli bir şekilde normaldir ve düşük frekanslı parlaklık yoğunluğu, yıldız kütlesi ve süper kütleli kara delik kütlesi, toplamda orta dev radyo galaksilerininkine benzer olsa da daha düşüktür” dedi.
“Nitekim, büyük devleri büyütmek için çok büyük galaksilere veya merkezi kara deliklere gerek yoktur ve gözlemlenen durum, kaynağın ömrü boyunca temsilcisi olsa bile, yüksek radyo gücü de değildir.”
Şimdilik, gökbilimciler şaşkına döndü, fakat bazı potansiyel açıklamaları araştırıyorlar. Bir olasılık, galaksinin çevresinin normalden daha düşük bir yoğunluğa sahip olması ve jetlerinin benzeri görülmemiş ölçeklerde genişlemesini sağlamasıdır.
Bir başka olasılık ise, Alcyoneus’un kozmik ağın bir galaksi iplikçiği içinde, galaksileri birbirine bağlayan geniş ve az anlaşılmış bir gaz ve karanlık madde yapısı içinde var olmasıdır.
Araştırmacılar, Alcyoneus’un boyut olarak balonlaşmasına neyin sebep olduğunu bulmanın, diğer galaksilerin de nasıl büyüdüğünü bulmak için yararlı olacağını söylüyor. Araştırmacılar “Dev radyo galaksilerinin büyümesi için önemli bir sebep olan ana galaksi özellikleri var ise, Devasa radyo galaksilerinin ana galaksileri, yüksek olasılıkla bunlara sahiptir.” dedi.
“Benzer bir şekilde, dev radyo galaksilerinin büyümesinde son derece elverişli olan belirli büyük ölçekli ortamlar varsa, o zaman devasa radyo galaksilerinin içinde bulunması muhtemeldir.”
Çeviri-Mehmet Cem Kaya
