Bir şeyin içinde olduğunuzda onun şeklini anlamak zordur. Hala galaksimizin şekli hakkında yeni şeyler keşfediyoruz.
Evreninin şekli nasıldır?
Bunu ölçmek gerçekten çok zor. Yıllarca süren gözlemsel veriler, kozmolojik modeller ve fizik kuralları evreninin düz olduğunu ileri sürüyor. Boşluğa bir demet foton gönderirseniz, düz bir çizgide ilerlediğini görürsünüz.
Yeni bir çalışma aksini iddia ediyor. Avrupa Uzay Ajansı’nın Planck uydusu tarafından geçen yıl toplanan verilere dayanarak gökbilimciler, evrenin aslında şişen bir küre gibi kavisli ve kapalı olduğunu iddia ettiler.
Bu büyük bir iddia olabilir. İngiltere’deki Manchester Üniversitesi’nden Eleonora Di Valentino liderliğindeki uluslararası bir gökbilim ekibine göre, bulgular “mevcut kozmolojik uyum modelinin ciddi bir şekilde yeniden düşünülmesini” gerektiren bir “kozmolojik kriz” ortaya koyuyor.
Evreninin yuvarlak olduğuna dair kanıtın, yerçekiminin ışığı bükme yönteminde olduğunu söylüyorlar. Yerçekimsel mercekleme olarak adlandırılan bu etki Albert Einstein tarafından öngörülmüştü.
Sadece herhangi bir ışığı değil ayrıca kozmik mikrodalga fonunun(CMB)’da bükülme yöntemi evrenin yuvarlak olduğuna dair ipucu veriyor.
CMB, evrenin ilk nötr atomlarının oluştuğu büyük patlamadan 380 bin yıl sonrasına kadar dayanan yıldızların ve galaksilerin arasındaki boşlukta bulanan radyasyondur. Uzaydaki tüm ışık kaynakları sönerse, uzay sanki bir arka plan fonu gibi çok hafiften parlar. Bu, evrendeki en eski ışıktır.
A-mercek
Planck uydusundaki verilere ve özellikle de 2018’den kalan verilere bakarsanız, CMB’nin olması gerekenden çok daha kuvvetli bir şekilde çekimsel olarak merceklendiğini görürsünüz.
Planck Birliği bu anomaliyi A-mercek olarak adlandırdı. Bu anomali henüz çözülemedi, ancak ekip bir açıklamanın evrenin şekliyle ilgili olabileceğine inanıyor.
Makalelerinde “Kapalı bir Evren, bu etki için fiziksel bir açıklama sağlayabilir. CMB,artık pozitif bir eğrilik tercih ediyor. Bunda yüzde 99 doğruluk payı var.” diye yazdılar. (pozitif eğrilik dairesel eğriliği temsil eder daha fazla bilgi için gauss dağılımına bakınız.)
“Burada, pozitif eğriliğin doğal olarak yerçekimsel merceklemeyi açıkladığını gösteren Planck’tan kapalı bir evren için daha fazla kanıt araştırıyoruz.”
Eğri bir evren yalnızca bu anomaliyi açıklayabilir. Ancak birkaç büyük sorun var. Bu sorunlardan en büyüğü şu ki; Planck’ın veri kümesinin diğer tüm analizleri 2018’den kalan veriler de dâhil, bildiğimiz kozmolojik modellerin doğru olduğu sonucuna varmıştır.
Karanlık enerjinin – evrenin genişlemesini hızlandıran bilinmeyen enerji – baryon akustik salınımar aştırmalarından elde edilen verileri aynı zamanda kapalı Evren modeliyle de tutarsızdır.
(Baryon akustik salınımları büyük patlamadan kalan en eski ses dalgalarıdır.)
Ayrıca henüz emsal değerlendirmesinden geçmemiş olsa da Planck A-mercek tutarsızlığını savunan başka bir makale daha var.
Eğrilik kanıtı buldular
Cambridge Üniversitesi ‘nden astrofizikçiler George Efstathiou ve Steven Gratton da 2018 Planck verilerini analiz ettiler ve eğrilik kanıtı buldular.
Fakat bunu diğer Planck veri kümeleriyle ve baryon akustik salınım verileriyle karşılaştırdıklarında “mekânsal olarak düz bir Evreni destekleyen güçlü kanıtlar” buldular.
Bu nedenle genel olarak konuşursak verilerin çoğu, A-mercek anomalisi hariç, kapalı olandan ziyade düz bir Evreni desteklemektedir.
Bu, ayakkabındaki bir çakıl taşı, ya da gömleğindeki bir leke gibi, rahatsız eden bir ayrıntı. Ve bununla diğer tüm ölçümler arasındaki uyuşmazlığın aslında anlamlı olup olmadığını ya da insan kaynaklı bir sorunun varlığını bilmiyoruz. Çözülmesi gereken bir sorun. Ancak şimdilik, mümkün olmayabilir.
Araştırmacılar makalelerine “Gözlenen uyumsuzlukların tespit edilmemiş sistemlerden mi, yoksa yeni fiziksel kurallardan mı veya basitçe istatistiksel bir dalgalanmadan mı kaynaklandığını netleştirmek için gelecekte araştırmalar yapılması gerek” diye yazdılar.
Bu araştırmaları dört gözle bekliyor olacağız.
Bilimle Kalın!
Bizimle Kalın!
Çeviri: Zehra AYDIN