Neden Unuturuz? Erken çocukluk dönemimizdeki anılarımız herkesin bildiği gibi kolay akıllara gelmez ama neden bizi en çok şekillendiren anılarımızı hatırlayamıyoruz? Yeni bir araştırma bunun, eski nöronların yerini yenilerine bırakma durumu olabileceğini gösteriyor.
Science’da yayınlanan bir çalışma, yeni nesil nöronlar olan nörojenezin yetişkinlik ve çocukluk döneminde unutmayı düzenlediğini ve “bebeklik amnezisi” olayına önemli ölçüde katkıda bulunduğunu buldu.
Yaşadığımız süre boyunca, beynin hipokampüs bölgesi olan dentat girusta, yeni nöronlar sürekli olarak üretilir. Burası, memeli canlıların beyninde, yeni mekanlar ve olayların anılarını biçimlendirmeye yarayan nöronların çocukluktan itibaren sürekli olarak üretildiği iki ana bölgeden birisidir.
Bu yeni nöronlar önceden mevcut olanları değiştirerek var olan nöronal bağlantılar için rekabet eder. Bu ağların arasına karışarak yeni nöronlar eski anıları parçalar, bozulmalarına yol açar ve böylece unutmaya katkıda bulunur.
Nörojenez özellikle çocukluk zamanında insanlarda yaygındır fakat zamanla hızlı bir şekilde azalır. Bu nedenle araştırmacılar, çocukluk çağında hipokampal anılardaki bu yüksek bozulmaların yetişkinlik çağında onları erişilmez hale getirdiğini öne sürdüler.
Kemirgen Hafızaları
Nörojenez ve unutma arasındaki ilişkiyi incelemek için Toronto Üniversitesinden bir ekip fareler, kobaylar ve degus adındaki küçük bir kemirgen türü üzerinde bir dizi testler yürüttü. İlk olarak, bir grup çocuk ve yetişkin fare ayaklara hafif elektrik verilerek belirli bir çevreden korkmak üzere eğitildi.
Bazı yetişkin farelere, nötrojenezlerin geliştiğini gösteren bir aktivite olan koşu tekerleğine erişmelerine izin verildi. İlk ortama geri döndüklerinde, tekerleği kullanan yetişkin fareler elektriğe karşı olan korkularını büyük oranda unuturken tekerleği kullanmayanlar korku ve boşluk arasındaki ilişkiyi sürdürmeye devam ettiler.
Çocuk gruptaki bir kaç fareye, yeni nöron üretimini azaltmanın çocuk farelerde genelde gözlemlenen unutmayı yatıştırıp yatıştırmadığını görmek için nörojenez oranını azaltan bazı ilaçlar verildi. Araştırmacıların varsayımlarına göre, bu hayvanların anıları muhafaza etmesi, tedavi edilmemiş muadillerine kıyasla gelişmiştir.
Çalışma, daha sonrasında çocukluk dönemi farelerden, insanlardan, kobaylardan ve deguslardan belirgin biçimde farklı olan kemirgenlere yöneldi. Bu kemirgenlerin doğum sonrası hipokampalları daha kısadır çünkü nörolojik olarak doğuştan ergin oluyorlar. Bu, çocuklar olarak bellek tutulmasını arttırdıkları anlamına gelir, bu yüzden yapay olarak nörojenezi arttırmak için bu hayvanlara ilaçlar verildi, bu da unutmayla sonuçlandı.
Yeni Güney Galler Üniversitesi’nden Psikolog Dr. Amy Reichelt, çalışmada çocuk kobay ve degusların kullanılmasının doğru olduğunu söyledi. “Bu hayvanlar erken gelişmiş şekilde doğuyorlar, doğumdan sonra başkasına muhtaç ve savunmasız olan insanlar, fareler ve sıçanlardan farklı olarak aslında özgürce dolaşabilen minyatür yetişkinlerdir” dedi.
“Nörojenezin yüksek seviyede olduğu genç hayvanlarda bellek dolaşımları sürekli olarak değişmektedir, bu nedenle bu, bebeklik amnezisi fikrini destekleyerek belirli anıların ‘budandığını’ ve böylece unutulduğunu savunmaktadır.
Nasıl Unutabilirsin?
Önceki çalışmalar, yetişkin hayvanlardaki anıların bütünleşmesindeki öneme odaklanarak, hafıza ve hipokampal nörojenez arasındaki ilişkiyi incelediler. Fakat nörojenezin bellek tutulmasını nasıl tehlikeye atabileceğini düşünmediler.
Melbourne’ün Florey Sinirbilim ve Ruh Sağlığı Enstitüsü’ndeki Gelişimsel Psikobiyoloji Laboratuvarı Başkanı, Davranış psikoloğu Dr Jee Hyun Kim, dedi ki: “Uzun süre boyunca, hipokampusun ‘gelişmemiş olması’nın bebeklik amnezisine neden olabileceği tahmin edildi. Zamanında, ‘toy olmak’ işlevsizlik ya da düşük işlev olarak yorumlandı.
“Bununla birlikte, yakın tarihli çalışmalar, gelişmemiş olmanın yüksek işlevsellik formunda da meydana gelebileceğini düşünmektedir. Bu çalışma, hayatımızın erken dönemlerinde beynimizin aşırı ensek doğasının, erken yaşlarda meydana gelen eylemsel bellekleri hızlı bir şekilde unutmamıza neden olabileceğini ortaya koyuyor.
Bebeklik amnezisi, insanlarda ve hayvanlarda hipokampusa bağlı anılarla sınırlı değildir. Dr Kim, nörojenezin hikayenin sadece bir kısmını oluşturduğunun muhtemel olduğunu söyledi.
“Beynin diğer kısımlarında keşfedilmemiş nörojenez bulursak şaşırmam” dedi.
Kusursuz Bir Zihin
Fakat bu araştırma, gelecekte bellek tutulmasını geliştirmenin yollarını mı ima ediyor? “Yetişkin nörojenezin depresyonla sağlam bir bağlantısı olduğu için nörojenezi caydırmak ve mevcut anıların unutulmasını azaltmak mümkün olmaz (düşük nörojenez eşittir yüksek)” dedi Dr Kim Şaşırtıcı bir şekilde, madalyonun öteki yüzü daha fazla potansiyel vaat ediyor. Önceden var olan anıları istikrarsızlaştırmak için nörojenezden yararlanmanın kendine has yararları olabilir. Dr Kim, depresif ya da kaygılı insanlar unutmak ve daha iyi anılar ve/veya düşünce kalıpları oluşturmak isteyebilirler, dedi.
Bu durum erken yaşlarda travma geçiren çocuklar için yararlı olabilir, dedi Dr. Reichelt. “Nörojenleri arttırmak travma sonrası stres bozukluğunu önlemede ya da tedavi etmede kullanışlı bir terapi olabilir” dedi.
