Gezegenin en güneyinde konumlanan Güney Okyanusu Antarktika’yı devasa bir çember gibi çevreler. Bazı kaynaklarda Antarktika Okyanusu da denilen bu okyanus büyük boyutlardaki soğuk su kütlelerini diğer okyanuslara iterek kıtanın etrafında akımı sürdürür.
Dünyanın coğrafi haritasına sık sık eklemeler yapmayız. Geçtiğimiz yüzyılda ilkokullardaki çocuklarımızı dünyada 4 büyük tuzlu su kütlesi olduğu bilgisiyle etkiledik: Arktik, Atlantik, Hint ve Pasifik Okyanusu. Bu okyanuslar birbirlerine bağlı olsa da dünyanın 7 kıtası tarafından birbirinden ayrılırlar.
Ancak bilim insanları Güney Okyanusu adında beşinci bir okyanusun varlığını uzunca bir zaman sonunda fark ettiler. 1937 yılında, Uluslararası Hidrografik Örgütü tarafından Antarktika’nın etrafının bir tuzlu su kütlesi tarafınan sarıldığı tespit edildi. 1953 yılında ise örgüt tarafından bu kütlenin adı konuldu. 1999 yılında, Birleşik Devletler’de Ulusal Okyanus ve Atmosfer Yönetimi beşinci okyanusun varlığını tanıdı, ama artık Uluslararası Bilim Kuruluşu Güney Okyanusu’nu halkın bilgisine sundu. Beşinci Okyanus’un tanınması, Dünya Okyanuslar Günü olarak da kabul edilen 8 Haziran’da gerçekleşmiş oldu. Bu açıklamayla belli başlı bölgelerde endüstriyel balıkçılığın endemik balık popülasyonlarının neredeyse tamamını son birkaç on yılda yok etmesine de farkındalık yaratmış oldu.
İşte Güney Okyanusu ile İlgili Bilmeniz Gereken Beş Bilgi:
1.Eskiden Pasifik Okyanusu’nun Bir Parçasıydı
James Cook Güney enlemlerini 1770’de keşfettiğınde, insanlar Güney Okyanusu’nu komşusu olduğu diğer su kütlelerinden nasıl ayıracakları ya da ayırmaları gerekliliği konusunda fikir ayrılığı yaşadılar. Tarihte farklı noktalarda okyanus Hint ve Atlantik Okyanuslarıyla, son zamanlarda ise Pasifik Okyanusuyla bütünleşiyordu.
2.Dünyadaki En Küçük İkinci Okyanus
Güney Okyanusu Antarktika’nın kıyılarını 60 derece güney enlemlerine kadar kucaklayan gezegenin en güneyindeki okyanusumuz. Öyleki, Güney Amerika’nın en güney noktasıyla kavuşmuyor bile. Ondan daha küçük sadece Arktik Okyanusu var.
3.Onu Diğer Okyanuslardan Kıtalar Değil, Akımlar Ayırıyor
Tuzlu su kütlelerini birbirinden ayırma zor bir görevdir ve bu genellikle büyük kara parçalarıyla yapılır: -İki okyanus arasında bir kıta mı var? Harika! Şimdi ikisine de farklı isimler verebiliriz!
Ancak Güney Okyanusu bu konuda tam bir gariplikler yumağı, çünkü bu okyanusu Hint, Atlantik ya da Pasifik Okyanuslarından ayıran hiçbir kara parçası yoktur.
Bunun yerine, Güney Okyanusunun suları güneyimizdeki kıtaya yakın mesafede kalır, ve bunu batıdan doğuya doğru akan ve hızla hareket eden Antarktik Dairesel Akımı’na (ADA) borçludur. ADA’nın suları komşusu olduğu diğer okyanuslardan daha soğuk ve daha az tuzludur.
4.Burası Eşsiz ve Kırılgan Bir Ekosistemin Yuvası
Güney Okyanusu, İmparator Penguenlerini (Aptenodytes forsteri) ve Wendell Fokunu (Leptonychotes Weddellii) ve dünyanın başka bir yerinde yaşama şansı olmayan daha binlerce benzersiz bu dünyada görebileceğiniz tek yerdir. Bu kadar da değil, her yaz mevsiminde Güney Okyanusu’nda kril yiyerek yağ depolayıp kuzeye geri dönen Kambur Balina’ların da (Megaptera Novaeangliae) beslenme bölgesidir.
5.Şimdi Güney Okyanusu’nu Tanıma Zamanı
Uzak olsa da, Güney Okyanusu tanınmaya ihtiyacı var. İklim bilimcileri Güney Okyanusu’nun haritalarımızda yer bulabilmesi için her yolu zorluyor, çünkü burası iklim krizinin en çetin geçtiği yer. Sadece 2021’de, kayıt altına alınan en büyük buzdağlarından ikisi adadan koptu. Sadece bu da değil, bölgedeki kril ve Patagonya Diş Balığı üzerine kurulu endüstriyel balıkçılık baskısı (ki sizin de restorantta sipariş ettiğiniz Şili Levreği de bu endüstrinin bir unsurudur) bu durumun altını çizmeye ve bu hassas bölgeyi korumaya almaya daha da muhtaç hale getirdi.
Bir İlginç Bilgi Daha
Güney Okyanusu 30 milyon yıl önce Antarktik ve Güney Amerika Kıtaları yollarını ayırdığında oluşmuştur.
Çeviren:Enes Menteşoğlu
