1831 yılında Dünya, atmosferi karartan, iklimi değiştiren ve milyonlarca insanın yaşamını etkileyen büyük bir felakete tanıklık etti. Bilinmeyen bir yanardağ, atmosfere devasa miktarda kül ve gaz salarak Kuzey Yarımküre’yi soğuttu. Bu olay, tarım ürünlerinin yok olmasına, kıtlıklara ve ölümlere neden oldu. Ancak, bu yıkıcı patlamaya sebep olan yanardağın yeri neredeyse iki asır boyunca gizemini korudu.
Sonunda, Grönland’ın buz tabakalarında bulunan volkanik kül kalıntılarının analiziyle, bu gizem çözülmüş görünüyor. St Andrews Üniversitesi’nden volkanolog William Hutchison liderliğindeki bir ekip, kül kalıntılarının Kuril Adaları’ndaki Zavaritskii Yanardağı’na ait olduğunu ortaya koydu. Bu yanardağ, Rusya ile Japonya arasında yer alan ve çoğunlukla ıssız olan Simushir Adası’nda bulunuyor.
Keşif Nasıl Gerçekleşti?
Bilim insanları, Grönland buz çekirdeklerinden elde ettikleri mikroskobik kül parçalarının kimyasal analizini, Zavaritskii Yanardağı’ndan alınmış örneklerle karşılaştırdı. Yapılan analizler sonucunda, iki numune arasında tam bir kimyasal uyum tespit edildi. Bu keşif, bilim dünyasında heyecan yarattı. Hutchison, bu anı şu sözlerle ifade etti:
“Laboratuvarda, buz çekirdeklerinden elde edilen kül ile yanardağdan alınan kül numunelerini karşılaştırdığımızda sonuçların birebir uyumlu olduğunu gördük. Bu an, gerçek bir ‘Eureka!’ anıydı.”
1831’de Yaşanan Felaketin İzleri
1831 yılındaki bu büyük patlama, tarih boyunca gözlemlenen en önemli volkanik olaylardan biri olarak kabul ediliyor. Ancak o dönemde, günümüzdeki gibi ileri teknolojiye sahip küresel izleme sistemleri olmadığı için bu olayın kaynağı tespit edilemedi. Yanardağın, kimsenin yaşamadığı uzak bir adada bulunması da keşfi zorlaştırdı.
Bilim insanları daha önce bu olayın Filipinler’deki Babuyan Claro yanardağında ya da Sicilya açıklarındaki Graham Adası’nda gerçekleştiğini düşündü. Ancak yapılan incelemeler, bu teorileri çürüttü. 1831’de atmosfere salınan büyük miktardaki kükürt, Kuzey Yarımküre’de ciddi bir iklim değişikliğine neden oldu. Yeni kanıtlar, bu felaketin Zavaritskii Yanardağı’ndaki büyük bir patlamadan kaynaklandığını ortaya koyuyor. Bu olayın büyüklüğü, Filipinler’de 1991 yılında patlayan Pinatubo Yanardağı’yla benzer bir etki yaratmış olabilir. Pinatubo, küresel sıcaklıkları yaklaşık 1 santigrat derece düşürmüştü.
Zavaritskii Yanardağı’nın Özellikleri
Bugün, Zavaritskii Yanardağı’nın zirvesinde büyük bir kaldera (yanardağın patlama sonrası oluşan dev çöküntüsü) bulunuyor. Bilim insanlarına göre, bu kaldera 1831’deki dev patlama sırasında oluşmuş olabilir. Yanardağın geçmişteki bu etkileyici patlaması, gelecekte benzer olayların yaşanabileceği endişesini doğuruyor.
Hutchison, “Dünya üzerinde Zavaritskii gibi pek çok izole yanardağ var ve bunların birçoğu detaylı şekilde incelenmiş değil. Bir sonraki büyük volkanik patlamanın ne zaman ya da nerede gerçekleşeceğini tahmin etmek son derece zor,” diyerek bu konuda uluslararası bir iş birliği çağrısında bulunuyor.
Bilimin Gelecek İçin Mesajı
Zavaritskii gibi uzak yanardağların daha sıkı bir şekilde izlenmesi gerektiği açık. Çünkü böyle bir felaket tekrar yaşanırsa, küresel bir müdahale gerektirebilir. Hutchison, “1831’de olduğu gibi, büyük bir patlama gerçekleştiğinde uluslararası tepkiyi nasıl koordine edeceğimizi düşünmeliyiz. Bilim insanları ve toplum olarak buna hazırlıklı olmalıyız,” diyor.
Bu önemli araştırma, dünyanın en prestijli bilimsel yayınlarından biri olan Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayımlandı.
İyi ki varsınız bu ülkede. Günümün tek moral kaynağı haberi ve yazarı…