Türk havacılık ve savunma sanayisinde kritik bir adım olan TEI-TF6000 Turbofan Motoru, ülkemizin motor teknolojilerinde ulaştığı noktayı gözler önüne seriyor. Türkiye’nin ilk yerli ve milli turbofan motoru olan TEI-TF6000, ambargolara rağmen kısa sürede büyük bir başarıyla geliştirildi. İlk ateşlemesi 27 Şubat 2024 tarihinde gerçekleştirilen motor, gelecek yıllarda hem savunma hem de sivil alanda önemli bir yer edinecek.
TEI, özellikle son yıllarda uçak motoru üretimi konusunda dikkat çekici başarılara imza atmıştır. Çin, J-20 savaş uçaklarının WS-15 turbofan motorunu 18 yılda tamamlayabilirken, TEI sadece 3 yılda TF-6000 Turbofan motorunu geliştirmiştir. Üstelik bu başarı, Türkiye’nin maruz kaldığı çeşitli ambargolara rağmen elde edilmiştir. Türkiye’de uçak motoru üretiminde karşılaşılan zorluklar, bu teknolojinin ne denli karmaşık olduğunu bir kez daha ortaya koymaktadır.
TEI-TF6000’in Gelişim Süreci
Tasarım çalışmalarına Kasım 2020’de başlanan TEI-TF6000 projesi, Türkiye’nin milli motor ihtiyacını karşılamak amacıyla başlatıldı. Proje kapsamında, tedarik, parça ve modül üretimi ile montaj süreçleri büyük bir hızla tamamlanarak, ilk prototip motorun ilk ateşlemesi 27 Şubat 2024’te başarıyla gerçekleştirildi. Bu motor, Türkiye Yüzyılı’nda önemli bir teknolojik dönüm noktası olarak nitelendiriliyor.
Motorun Teknik Özellikleri ve Kullanım Alanları
TEI-TF6000, 6000 lbf kuru itki gücüne sahip olup, art yakıcı versiyonu ile daha yüksek itki kapasitesine ulaşabilecek şekilde tasarlandı. Bu motorun çekirdek tasarımından türetilecek versiyonlar, hem insanlı hem de insansız hava araçları ve kara araçları için geniş bir kullanım alanına sahip olacak. Baykar’ın KIZILELMA’sı ve TUSAŞ’ın ANKA-3 jet motorlu insansız hava araçları (İHA) ilk kullanım alanları arasında yer alıyor. Ayrıca bu motorun, sivil-askeri helikopterler ve hücumbotlar gibi platformlarda da yer alması planlanıyor.
İki Haftada 30 Test Başarısı
TEI-TF6000’in geliştirilme süreci boyunca yapılan testler, motorun performansını kanıtlar nitelikte. İlk ateşlemenin ardından geçen iki haftalık süre içinde motor, tam 30 testi başarıyla geçti. Savunma Sanayii Başkanlığı’nın düzenlediği organizasyonda motor, ulusal medyaya tanıtıldı ve geniş yankı uyandırdı. Motorun geliştirme süreci boyunca detaylı testlerin devam edeceği ve bu süreç sonunda seri üretime geçileceği bildiriliyor.
TEI-TF6000 ve Gelecek Planları
TEI, bu motorun geliştirilmesiyle birlikte yalnızca motor üretim teknolojisini değil, aynı zamanda yan sanayi ve tedarik ekosistemini de güçlendirdi. Aksesuar alt sistemleri, fan modülü, değişken sabit kanatlı kompresör, akış karıştırıcı egzoz ve art yakıcı gibi kritik parçaların yerli olarak tasarımı ve üretimi sağlanarak, ülkemize önemli bir mühendislik birikimi kazandırıldı.
TEI-TF6000’in daha güçlü bir versiyonu olan TEI-TF10000 motoru, 12 Aralık 2022 tarihinde Cumhurbaşkanımızın katılımıyla tanıtılmış ve bu motorun da gelecekte Türkiye’nin savunma sanayisi için kritik bir yer edineceği açıklanmıştı. Bu motorların, özellikle KAAN projesi başta olmak üzere birçok farklı platformda kullanılacağı ve Türkiye’yi bu alanda bağımsız bir konuma taşıyacağı öngörülüyor.
TEI’nin 7 yılda bitirdiği motor projeleri:
- TS1400 Turboşaft
- TP400-D6
- TEI-TJ90 Turbojet Motoru
- TEI-TP38 Turboprop Motoru
- TEI-TJ35 Turbojet Motoru
- TEI-PG50 İki Zamanlı Benzinli Havacılık Motoru
- TEI-PD170 Turbodizel Havacılık Motoru
- TEI-PD222ST Turbodizel Havacılık Motoru
- TEI-PG50 İki Zamanlı Benzinli Havacılık Motoru
- TEI-PD180ST Turbodizel Havacılık Motoru
Özetle TEI-TF6000, Türkiye’nin havacılık motoru teknolojilerinde bağımsızlığını kazanma yolunda atılan en büyük adımlardan biri olarak kabul ediliyor. Ambargolara ve zorluklara rağmen kısa sürede geliştirilen bu motor, Türk savunma sanayisinin gücünü ve kabiliyetlerini bir kez daha gözler önüne seriyor. Türkiye’nin ilk milli turbofan motoru, dünya çapında Türk mühendisliğinin geldiği noktayı kanıtlayan bir başarı öyküsü olarak tarihe geçmiştir.