Dünya’dan 160.000 ışık yılı uzakta bulunan bir yıldız, galaksimizin dışındaki bir yıldızın ilk yakın görüntüsü olarak tarihe geçti. WOH G64 adı verilen bu kırmızı süper dev yıldız, Samanyolu Galaksisi’nin etrafında dönen Büyük Macellan Bulutu adlı cüce galakside yer alıyor. Güneş’in neredeyse 2000 katı büyüklüğünde olan bu devasa yıldız, “Canavar” veya “Dev” olarak biliniyor.
WOH G64: İdeal Gözlem Hedefi
Bu büyüklükteki bir yıldız, Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskop İnterferometresi ile detaylı bir şekilde görüntülenebildi. Yıldızın devasa boyutu, daha önce hiç görülmemiş ayrıntıları incelememizi sağladı. Şili’deki Andrés Bello Ulusal Üniversitesi’nden astrofizikçi Keiichi Ohnaka, “Yıldızı çevreleyen yumurta şeklinde bir koza keşfettik,” diyor. “Bu, yıldızın ömrünün son evresinde, süpernova patlaması öncesi gerçekleşen madde fırlatımıyla ilgili olabilir.”
Zorlu Bir Görev: WOH G64’ün Görüntülenmesi
Samanyolu’ndaki yıldızları bile görüntülemek zorken, bu daha da zorlu bir işti. Örneğin, kırmızı dev Betelgeuse, Güneş’in 764 katı büyüklüğünde ve 650 ışık yılı uzakta olmasına rağmen, hala bulanık görüntülere sahip. WOH G64, Betelgeuse’den üç kat daha büyük, ancak 250 kat daha uzakta. Bu yüzden bize daha küçük ve sönük görünüyor. Ohnaka ve ekibi, bu devasa yıldızı yıllardır inceliyor, ancak detaylı bir görüntü elde edebilmek için yeterince güçlü bir teknolojiye ihtiyaçları vardı.
GRAVITY Enstrümanı ve Yeni Gözlemler
Bu teknoloji, GRAVITY adı verilen ve çok küçük ve sönük nesneleri gözlemlemek için tasarlanmış bir cihazla mümkün oldu. WOH G64 gibi uzak bir yıldız için bu cihaz mükemmel bir seçim. Araştırmacılar, 2020 yılının Aralık ayında yaptıkları gözlemlerden elde edilen verileri temizleyip işleyerek yıldızı detaylı bir şekilde incelediler. Görüntü bulanık görünse de, elde edilen detay seviyesi oldukça etkileyici.
2005 ve 2007 yıllarında yapılan gözlemler, WOH G64’ün tozlu bir madde ile çevrili olduğunu gösterdi. Bu, yıldızın kırmızı süper dev aşamasında olması nedeniyle heyecan verici. Yıldız, çekirdeğinde füzyon yakıtı kalmadıkça daha da büyüyüp süpernova olarak patlamadan önce çok sıcak bir şekilde yanar ve genişler. Tozlu madde, WOH G64’ün yaşamının son evresinde olduğunu ve büyük kütle kayıpları yaşadığını gösteriyor.
Yeni Gözlemler ve Yıldızın Geleceği
Yeni gözlemler, yıldızın aslında daha da sönük hale geldiğini ortaya çıkardı. Almanya’daki Max Planck Radyo Astronomi Enstitüsü’nden astronom Gerd Weigelt, “Son 10 yılda yıldızın önemli bir değişim geçirdiğini keşfettik. Bu, bir yıldızın yaşamını gerçek zamanlı olarak gözlemleme fırsatı sunuyor,” diyor. Araştırmacılar, yıldızın sönükleşmesinin, yaşadığı kütle kayıplarının bir sonucu olabileceğini düşünüyor. Fırlatılan gaz ve toz, ışığının bir kısmının bize ulaşmasını engelleyerek yıldızın daha sönük görünmesine neden oluyor.
Bilim insanlarını şaşırtan, fırlatılan maddenin yumurta şeklindeki yapısı oldu. Önceki gözlemlere dayanan modeller, şeklin farklı olması gerektiğini öngörüyordu. Bu durumun nedeni tam olarak bilinmiyor, ancak birkaç olası açıklama var. Bu, maddenin fırlatılma şekliyle, uzaydaki hareketiyle veya henüz keşfedilmemiş bir ikili yıldızın varlığıyla ilgili olabilir.
WOH G64, oldukça heyecan verici ve keşfedilmemiş bir alanı temsil ediyor. Kırmızı süper devlerin kütle kaybı aşaması birkaç bin yıl sürer, bu da yıldızın gerçekten sonuna yaklaştığını gösteriyor. Bu dev yıldız, büyük yıldızların yaşamlarının son evreleri hakkında daha önce hiç görmediğimiz bilgiler sunabilir.
Bu araştırma, Astronomy & Astrophysics dergisinde yayımlandı.