Aç uyandığınızda ve yiyecek bir şey olmadığında yapacağınız en mantıklı şey bir şeyler atıştırmaktır. Yaban arıları da bu konuda insanlardan pek de farklı sayılmaz. Eğer kış uykusundan uyandıklarında etrafta çok az polen varsa, böcekler bitkileri çiçek açmaya zorlamak için kurnaz bir yola başvurur.
İlginizi çekebilir: Mantıklarını kullanarak düşünebildiği keşfedilen ilk böcek türü eşek arıları
Bombus arıları (Bombus terrestris) alt çenelerini ve hortumlarını delikler açar. Bu delikler normal çiçeklenme zamanlarından haftalar önce bitkinin çiçeklenmesine yol açar ve arılar bu şekilde beslenmiş olur.
İklim değişikliği
Bu olay, iklim değişikliğinin neden olduğu sıcak havalar uçuşan böcekleri kış uykusundan bitkilerin henüz çiçeklenmediği zaman uyandırınca hayatta kalmalarını sağlayabilir.
İlginizi çekebilir: Arılar Kışın Ne Yapar?
Science Magazine, Zürih Federal Teknoloji Enstitüsü (ETH Zürich) araştırmacılarının ilk olarak arıların bitki kokularına nasıl tepki verdiğini araştırmak için kurdukları bir seradaki tuhaf davranışı fark ettiklerini bildirdi.
Araştırmacılar makalelerinde “Dört farklı bitki türü ile yapılan ilk davranış gözlemleri, bumblebee arılarının hortumlarını ve alt çenelerini kullanarak birkaç saniye içinde bitki yapraklarına belirgin şekilli delikler açtıklarını ortaya koydu.” şeklinde ifadeler kullandılar.
İlginizi çekebilir: Şehirleşmenin Yabani Arılar Üzerine Etkisi Hafife Alınmaktadır
“Fakat, arıların yapraklardan aktif olarak beslendiğine veya yaprak malzemesini kovana geri taşıdığına dair net bir kanıt görmedik.”
Daha önce yapılan araştırmalar, bitkilerde abiyotik olarak stres oluşturmanın çiçeklenme zaman çizelgesini hızlandırabileceğini bulmuştu. Bu nedenle, araştırmacılar arılar yaprakları yemiyorsa veya yuvalar için kullanmıyorlarsa, belki de bu yaprak yemenin başka bir nedenden ötürü.
Örneğin polenlere daha erken ulaşmak için, bitkinin bu stres tepkisini kullandıklarını varsaydılar.
Bu fikri test etmek için ekip, siyah hardal (Brassica nigra) ve domates bitkilerinin (Solanum lycopersicum) üzerine bitki kafesleri koydu ve içeri aç, polen yoksunu bombus arılarını serbest bıraktı.
İlginizi çekebilir: Bal Arıları Hakkında Muhtemelen Bilmediğiniz 10 İnanılmaz Gerçek
Kontrol grubu olarak her türden daha fazla bitki, bombus arıları olmayan bir serada kuruldu. Her bitkinin başka bir grubunda araştırmacılar, bombus arılarının kestiklerini gördükleri aynı yarım ay şekillerinde yapraklarda delikler açtılar. Sonra da bekleyip gözlemlediler.
Sonuç çok şaşırtıcıydı. Bombus arıları tarafından çiğnenmiş siyah hardal bitkileri, çiğnenmemiş kontrollu gruptan ortalama 16 gün önce çiçeklenmiştir. Domates bitkileri ise daha da çarpıcıydı. 30 gün öncesine kadar çiçek açtılar.
Neden böyle olduğu henüz bilinmiyor.
Ekip ayrıca polenden yoksun olan bombus arılarının çiçek açmayan bitkilere, yeterli yiyecekleri olan arılara göre önemli ölçüde daha fazla zarar verdiğini ve açlığın bombus arılarının bitkilere zarar verme oranını artırdığını gösterdi.
Hatta kırmızı kuyruklu yaban arısı (B. lapidarius) ve beyaz kuyruklu yaban arısı (B. lucorum) olmak üzere diğer iki türün de bitkilere aynı şekilde zarar vererek, davranışın ticari yaban arısı kovanlarına özel olmadığını doğruladılar.
En ilginç kısım ise araştırmacıların bitkilere bumblebee arılarını taklit ederek hasarlar bırakması ve hasarsız kontrol grubundan daha erken çiçek açmaları, ancak arılar tarafından çiğnenenen bitkiler kadar erken değil. İnsan hasarlı hardal bitkileri sadece sekiz gün önce domates bitkileri ise beş gün önce çiçek açtı.
Neden böyle olduğu henüz bilinmiyor. Arıların bitkilerde daha güçlü bir tepkiyi tetikleyen bir kimyasal salması olasıdır, ancak bunu kesin olarak anlamak için çok daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulacaktır.
Sonuçlar, bombus arılarının iklim ısınmaya devam ettikçe hayati önemde olabilecek uyarlanabilir bir hayatta kalma aracına sahip olduklarını göstermektedir.
Bitkilerin bu davranışa da cevap vermek için adapte olması mümkündür. Fakat eğer bombus arıları yiyecek eksikliğinden ölürse, tozlaşma büyük ölçüde azalır, bu nedenle bitkilerin de tozlaşmalarını sağlayan arıların ihtiyacı doğrultusunda çiçek vermeleri faydalı olur.
Buna karşılık, bu organizmalar değişen iklimin koşullarına karşı düşündüğümüzden biraz daha dirençli olduğu anlamına gelebilir, bu da büyüyen iklim krizi karşısında cesaret vericidir.
Araştırmacılar ” Arıların sebep olduğu yaprak hasarlarının çiçeklenme zamanına olan etkisi, arıların değişime ayak uydurma esnekliğinden fenolojik (Fenoloji: doğal olayların tekrar etme zamanlarını inceleyen bilim dalı) asimetride antropojenik (insan kökenli) çevresel değişimlerin sebep olduğu artışlara kadar birçok ciddi sonuçlar doğurabilir.” Şeklinde yazdılar.
Kardelen Şabanoğlu / Science Alert
