Ofiste geçen uzun bir gün, sizi gün sonunda enerjisiz bırakabilir.
Ama bütün gün oturduğunuz halde neden fiziksel işleri olan arkadaşlarınız kadar kendinizi yorgun hissediyorsunuz?
Eve dönüş saati yaklaşırken, temel görevler listenizde mücadele etmek her zamankinden daha yorucu geliyor. Daha da kötüsü işten çıkarken bir arkadaşınızla karşılaşmak ani kararlar vermenize sebep olabilir.
Uzun bir günün sonunda ani kararlar alma olasılığınızın daha yüksek olduğu görülebilir. Gene de alınan bu kararlar enerjinizin tükenmesine sebep olabilir.
İnsanların beyinlerini iş günlerinin farklı noktalarında tarayan yakın tarihli bir çalışma, yoğun, sürekli konsantrasyon gerektiren yüksek talepli görevlerin, glutamat adı verilen potansiyel olarak toksik bir kimyasalın birikmesine yol açabileceğini buldu.
Normalde sinir hücrelerinden sinyal göndermek için kullanılan glutamat, büyük miktarlarda beynin planlama ve karar vermeyle ilgili bir bölgesinin, lateral prefrontal korteksin (LPFC) performansını değiştirir.(Korteks teriminin tıp dilindeki anlamı ise beyin kabuğu demektir.)
Bilim, zihinsel yorgunluğun gerçek etkileri olduğunu bir kez daha göstermiştir. Mahkeme kararlarının hakimin ne kadar yorgun olduğuna bağlı olduğunu gösteren çok sayıda araştırma var.
Örneğin, mahkemede geçen uzun bir günün ardından, hakimlerin şartlı tahliyeyi reddetme olasılığı daha yüksektir (bu daha güvenli bir seçenek olarak kabul edilir). Araştırmalar, doktorların yorucu bir klinik seansın sonunda gereksiz antibiyotik reçetesi yazma olasılığının daha yüksek olduğunu gösteriyor.
Paris Beyin Enstitüsü’nden (ICM) yapılan yeni çalışma, odaklanma, hafıza, çoklu görev ve problem çözme gibi bilişsel işlevlerin, listemizdeki şeyleri sildiğimizde verdiğimiz kararları etkileyen LPFC’de yorgunluğa neden olup olmayacağını araştırdı.
Durum maliyeti
Beyin; dolaşımı, nefes almayı, motor işlevi ve sinir sistemini düzenleyen vücudun komuta merkezidir. Beyin, büyük enerji kullanımı pahasına bu faaliyetleri koordine eder.
Sinir hücreleri, enerjiyi serbest bırakmak için besinleri parçalar (metabolizma). Ancak bu süreç, metabolitler olarak bilinen yan ürün moleküllerini biriktirir. Glutamat bir tür metabolittir. Beyin bu zehirli atık kimyasalleri ise uykunuzda temizler.
Paris çalışmasının yazarları, uzun süreli bilişsel görevlerin beynin besin kaynaklarını tüketip tüketmediğini görmek istediler. Ayrıca, bu tür yüksek odaklı talebin LPFC’de beynin diğer bölümlerine göre daha fazla toksik madde konsantrasyonu oluşturup oluşturmadığını da test ettiler.
Bu durumda yazarlar, LPFC’yi görsel bilgileri alan ve işleyen birincil görsel korteks ile karşılaştırdılar.
Hipotezlerini test etmek için yazarlar 40 katılımcıyı iki gruba ayırdı. Her iki grup da bir ofiste bilgisayar karşısında altı buçuk saat oturdu. Bir grup, çalışan hafızalarını ve sürekli dikkatlerini gerektiren zor görevleri yapmak zorunda kaldı.
Örneğin, harfler bir bilgisayar ekranında her 1,6 saniyede bir gösteriliyordu ve katılımcılar bunları sesli ve sessiz harflere ya da harfin rengine göre büyük veya küçük harfe ayırmaları gerekiyordu.
İkinci grup benzer ama çok daha basit görevler yaptı. Her iki grup da ortalama yüzde 80 doğru yanıt oranını başardı.
Bilim insanları, katılımcıların beyinlerini taramak ve metabolit seviyelerini ölçmek için manyetik rezonans spektroskopisini (MRS) kullandılar. Yazarlar günün başında, ortasında ve sonunda okumalar yaptılar.
Artan glutamat konsantrasyonu gibi yorgunluk belirteçleri buldular, ancak yalnızca yüksek talep grubunda bulundular. Toksik kimyasalların birikmesi birincil görsel kortekste değil, yalnızca lateral prefrontal kortekste (ön beyin) [LPFC beyin aktivitesi] gözlendi.
Yüksek ve düşük talepli bilişsel görevlerden sonra, iki grup karar testlerine tabi tutuldu. Bu, fiziksel çaba gösterme (farklı yoğunluklarda bisiklete binip binmeme), bilişsel çaba (bilişsel kontrol görevlerinin daha zor veya daha kolay versiyonlarını gerçekleştirme) ve sabırla ilgili seçimleri (daha büyük bir ödül almak için ne kadar beklemeye istekli oldukları) içeriyordu.
Ödüller 0,10 € ile 50 € arasında değişiyordu.
Ödülün alınmasındaki gecikmeler, deneyden hemen sonra nakit para veya bir yıl sonra banka havalesi arasında değişiyordu.
İş gününü yeniden düşünmek
Yazarlar, LPFC’de yüksek seviyede metabolitlere sahip olan yüksek talep grubunun, daha az vergi gerektiren seçenekleri tercih ettiğini bulmuşlardır. Bu katılımcıların gözbebekleri daha az genişledi (genişlemiş gözbebekleri uyarılmayı gösteriyor) ve karar vermek için daha az zaman harcadılar, bu da deneyin bu kısmını iddiasız olarak deneyimlediklerini gösteriyor.
Dolayısıyla Paris çalışması, çalışma gününün en iyi formatta yapılandırılıp yapılandırılmadığına dair soruları da gündeme getiriyor.
Çalışmanın sonuçlarına göre, çalışan hafıza ve sürekli dikkat gerektiren yüksek talepli bilişsel kontrol görevlerini ayırmalı ve günün sonunda performansın darbe alacağı gerçeğini dikkate almalıyız. Bazı meslekler bu sonuçlara göre çok farklı yapılanmalara ihtiyaç duyabilir.
Hava trafik kontrolörleri vardiyaları sırasında uçağa yalnızca iki saate kadar rehberlik eder ve ardından yarım saatlik bir mola verir. Ancak otobüs şoförleri, hekimler ve pilotlar da düzenli, zorunlu dinlenmelerden faydalanacaktır.
Beynimizin konuşma, işitme ve planlama gibi farklı görevler sırasında aktif olan birçok farklı alanı vardır. Dolayısıyla, kararlarımızın tümü Paris araştırmasının bulgularıyla açıklanamaz.
Tüm vücuttaki etkileşimler göz önüne alındığında, ABD’de 2006 yılında yapılan bir araştırma, yeni bilgilerin en iyi açlık durumunda işlenebileceğini öne sürdü. Ancak açlık, yeni öğrenilen bilgilerin saklanmasını zorlaştırır.
Tokluk, uzun süreli hafızayı depolamak için nöron devreleri oluşturmak için yakıtların mevcut olduğu anlamına gelir.
Üçüncü bir kişi hakkındaki kararlar, örneğin bir sanık hakkında hüküm veren bir hakim tokken daha iyi olabilirken, ameliyat gibi ince motor fonksiyonları içeren işler tehlikeye girebilir. Bunun nedeni, bir yemekten sonra, yiyecek aramaya ihtiyacımız olmadığı için hayatta kalmaya olan kişisel ilgimizin azalmasıdır.
Bu, çevremizi daha objektif bir şekilde yargılamamızı sağlar. Ancak tokluk, vücudun yiyecekleri işlemek için dinlenmeye ihtiyaç duyduğu bir zamandır, bu nedenle karmaşık ince motor becerileri bu esnada iyi durumda değildir.
Bir dahaki sefere uzun bir günün sonunda zor bir karar vermek zorunda kaldığınızda, kısa vadeli ödüllerle az çaba gerektiren eylemlere yöneleceğinizi unutmayın.
Çeviren: Sacide Sarıçiçek – Sinirbilim Doktora Öğrencisi
