Leonardo da Vinci, ağaçların büyümesini anlamak için bir kural ortaya atmıştı. Ancak bu kural, ağaçların iç yapısını yansıtmıyor. Yeni bir çalışma, ağaçların su taşıma kanallarının boyutunun da Vinci’nin kuralından farklı olduğunu gösteriyor. Bu yeni model, ağaçların kuraklığa ve iklim değişikliğine karşı kırılganlığını ve karbon depolama kapasitesini daha iyi anlamak için kullanılabilir.
Özet
Yüzyıllardır mucit, bilgin ve ünlü ressam Leonardo da Vinci, hassas, orantılı çizimleri ve hayal gücü yüksek tasarımlarıyla övülmektedir. Da Vinci, Newton’dan bir yüzyıl önce yerçekiminin ivmeye benzerliğini fark etmiş ve sanat eserleri perspektif ve geometri açısından çok başarılıdır. Ancak yakından incelendiğinde, Da Vinci’nin defterlerinde çizdiği ağaçlara bakıldığında, ağaçların nasıl büyüdüğünü açıklamak için kullandığı bir kuralın her durumda doğru olmadığı anlaşılıyor.
Yeni bir çalışmada iki bitki bilimcisi, da Vinci’nin sadece ağaçların dışını değil, içini de incelemesi gerektiğini söylüyor. Çalışmanın yazarlarına göre, da Vinci’nin kuralı ağaçların su taşıma kanallarının boyutunu doğru göstermiyor. Onlar, ağaçların daha verimli ve enerji tasarruflu bir su taşıma sistemi oluşturmak için kanalların dallar inceldikçe genişlediğini iddia ediyorlar. Bu yeni model, ağaçların kuraklığa ve iklim değişikliğine karşı ne kadar dayanıklı olduğunu ve ne kadar karbon depoladığını daha iyi anlamamızı sağlayabilir.
Detaylar
Leonardo da Vinci, hem mucit hem bilgin hem de sanatçı olarak yüzyıllardır takdir edilmektedir. Sanat eserlerinde perspektif ve geometri kullanımıyla deha olduğunu kanıtlamış, Newton’dan bir yüzyıl önce yerçekiminin ivmeyle ilişkisini fark etmiştir. Ayrıca ağaçların nasıl büyüdüğünü açıklamak için de bazı kurallar ortaya koymuştur.
Fakat bu kurallardan biri, her zaman doğru olmayabilir. Da Vinci, defterlerinde yaptığı çizimlerde, bir ağaç dalının veya gövdesinin kalınlığının, ondan çıkan tüm dalların kalınlıklarının toplamına eşit olduğunu söylemiştir.
Bu, resim yapmak isteyenler için iyi bir kural olabilir. Hatta bilim insanları, da Vinci’nin bu kuralının, ağaçların rüzgarda nasıl kırılmadığını açıklamaya yardımcı olduğunu bulmuşlardır. Ancak mikroskopik seviyede bakıldığında, bu kuralın her zaman geçerli olmadığı ortaya çıkmıştır.
Da Vinci’nin savunduğu bu oran, daha önce de sorgulanmış veya güncellenmiştir. Geçen yıl yapılan bir çalışmada, araştırmacılar, ağaçların dallanma yapısını anlamak için sadece kalınlığa değil, dalın genişliği ve uzunluğuna da bakılması gerektiğini belirtmişlerdir.
Ağaçların iç yapısına gelince, yeni bir makalenin yazarları Stuart Sopp ve Ruben Valbuena, da Vinci’nin kuralının akışkan mekaniğiyle çeliştiğini iddia ediyorlar. Onlara göre, ağaçların su taşıyan kanalları, yukarı doğru gittikçe daralmak yerine genişlemektedir. Böylece suyu gövdeden çekmek için daha fazla güç oluşmaktadır.
Ayrıca bu büyüme modeli, su ve besinleri kökten yaprağa taşıyan vasküler sistemin enerji verimliliğini ve karbon kullanımını da artırmaktadır.
“Bizim amacımızdan biri de, ağaçların biyokütlesini ve karbonunu tahmin etmek için kullanabileceğimiz bir oran bulmaktı” diyor Sopp, Galler’deki Bangor Üniversitesi’nde çevre bilimi öğrencisi. “Bu yeni oran, ağaçların küresel karbon döngüsündeki rolünü anlamamızda bize yardımcı olacak.”
Araştırmacılar aynı zamanda yeni modelin, bitkilerin boyu, biyokütlesi, çapı ve yaprak alanının büyüklükle nasıl ilişkili olduğunu tahmin eden metabolik ölçekleme teorisi adlı önemli bir teoriyi de geliştirdiğini ve bitki sistemlerine dair bilgimizi artırdığını söylüyorlar.
“Yaptığımız yeniden hesaplamalar sayesinde büyük ağaçların neden daha kuraklığa hassas olduğunu ve iklim değişikliği karşısında daha kırılgan olabileceğini de açıklayabiliriz” diyor Valbuena, İsveç Tarım Bilimleri Üniversitesi’nde bir bitki bilimcisi.
Sonuç
Metabolik ölçekleme teorisinin kendisinin uzun uzun tartışıldığı ve birçok ormanın bu teorinin tahminlerinden sapma gösterdiği göz önüne alındığında, Sopp ve Valbuena’nın modelinin de benzer şekilde ele alınacağını bekleyebiliriz. Ancak ağaçların kuraklığa ve diğer iklim aşırılıklarına karşı kırılganlığını anlamaya yaklaştıran çabalar şüphesiz çok iyi bir şeydir.
İki araştırmacı, bulgularının ağaçlardan veri elde etmek için daha fazla araştırma yapılmasını teşvik ederken, bitki büyümesinin modellerini geliştirmeye devam etmek istiyorlar.
Leonardo da Vinci’nin ağaçlar hakkındaki kuralı, sanat ve bilim arasındaki bağlantıyı gösteren ilginç bir örnektir. Ancak bu kural, ağaçların iç yapısını ve işleyişini tam olarak yansıtmamaktadır. Yeni bir çalışma, ağaçların su taşıma kanallarının boyutunun da Vinci’nin kuralından farklı olduğunu ve bunun ağaçların kuraklığa ve iklim değişikliğine karşı kırılganlığını ve karbon depolama kapasitesini etkilediğini göstermektedir. Bu yeni model, ağaçların büyümesini daha iyi anlamak ve modellerini geliştirmek için kullanılabilir.
Çalışma PNAS dergisinde yayınlanmıştır.
Bunlar da ilginizi çekebilir:
Yeni İddia: Leonardo da Vinci, yerçekimini Newton’dan önce keşfetti
Leonardo da Vinci’nin Osmanlı İmparatorluğu için tasarladığı köprü
