Dünyaya yakın olan garip asteroit, her geçen yıl daha hızlı dönüyor ve bilim insanları nedenini çözemiyor.
Gökbilimciler, alışılmadık bir hızlanma dönüşüne sahip, güneş sistemi boyunca yörüngesini değiştirebilecek, dünyaya yakın ve tehlike arz etme ihtimali olan bir asteroit 3200 Phaethon ‘u keşfettiler.
3200 Phaethon olarak bilinen göktaşı, 5.4 km genişliğinde ve güneş sistemi içindeki yörüngesi diğer adlandırılmış asteroidlere kıyasla güneşe daha yakındır güneşe minimum yakınlığı 20.9 km’dir ki Merkür’ün güneşe olan yakınlığının yarısı kadardır. Phaethon’un dünya etrafındaki yörüngesi sırasında ki bu süre 524 gündür gök taşı dünyaya “potansiyel tehlike” olarak değerlendirilecek kadar yakın yol almaktadır.
Ancak gezegenimize yaklaşan en yakın Phaethon 2017 yılındayken 10.3 milyon km yani farklı bir şekilde ifade edecek olursak da aydan yaklaşık 27 kat daha uzaklıkta görülmüştür. Asteroidin tozlu izi, her yıl aralık ayının başında olan ve tüm dünyada izlenebilen ikizler (geminid) göktaşı yağmurundan sorumludur.
7 Ekim’de bu yılın Amerika Astronomi Derneği’nin Gezegen Bilimleri konferansında bir grup araştırmacı, Phaethon’un hızlanan bir dönüşü olduğunu açıklamıştır. Göktaşının tüm rotasyonu 3.6 saat sürmektedir. Fakat her yıl, dönüş hızı 4 milisaniye daha da kısalmaktadır. Araştırmacıların söylediğine göre, bu durum pek önemli gözükmese de binlerce milyonlarca yıl içerisinde asteroidin yörüngesi değişebilir.
Gökbilimciler Phaeton’u ilk kez 1983’te tespit etmiş ve o zamandan beri asteroidin bir yıldızdan gelen ışığı engellediğinde ışık eğrilerini (bir nesnenin nasıl döndüğünü gösteren zaman içindeki parlaklığının gözlemleri) ve radyo teleskobu kullanarak Phaethon’un yörüngesini izliyorlar. Sonuç olarak, araştırmacıların yaptığı açıklamada, Phaethon’un güneş sistemindeki herhangi bir asteroidin en iyi bilinen yörünge yollarından birine sahip olduğu belirtildi.
Onlarca yıllık veri kümesini kullanan yeni ekip, Phaethon’un boyutunu, şeklini ve dönme özelliklerini her zamankinden daha ayrıntılı olarak simüle etmeye çalıştı.
Ekip, dünyaya yakın olan asteroidin dönen bir topa benzediğini yani ekvatorunun etrafında bir çıkıntı ile biraz yuvarlak olduğunu buldu. Bu şekil, 2018’de Japon Uzay Ajansı’nın (JAXA) uzay kayasını bir sondayla monte ettiği ve bundan değerli örnekleri başarıyla bulduğu bir uzay aracı tarafından inilen ilk asteroit olan 162173 Ryugu gibi büyük asteroitler arasında yaygındır.
Ancak araştırmacılar Phaethon’un rotasyonunu analiz etmeye başladıklarında uyuşmayan bir şeyler buldular.
ABD Ulusal bilim Vakfı’nın Porto Riko’daki Arecibo Gözlemevi’nde bir astronom olan baş araştırmacı Sean Marshall: “Şekil modeli tahminlerimiz verilerle uyuşmamakta. Modelin en parlak olduğu zamanlar, Phaethon’un gerçekte en parlak olduğu gözlemlenen zamanlarla açıkça senkronize değildi.” Şeklinde belirtmekte.
Araştırmacıların verileri tekrar analiz ettiklerinde Phaethon’un dönüşü yıldan yıla arttığı sonucuna vardıklarını da ekledi Marshall.
Asteroidin hızının değişmesi çok yaygın bir durum değildir. Açıklamaya göre Phaethon, gözlenen asteroitler arasında hızlanarak dönen 11.asteroit olarak karşımıza çıkmaktadır. NASA’ya göre bu bağlamda bilinen 1.1 milyondan fazla asteroit vardır.
Phaethon’un normalin dışında başka yönleri de var. İlk öncelikle, kayalık yüzeyinden kopan moloz parçalarından oluşan kuyruklu yıldız benzeri bir kuyruğu vardır. Bu kayalıklar, asteroitler tarafından oluşan iki bilinen meteor yağmurundan biri olan İkizler meteor yağmuruna sebep olmaktadır.
İkinci olarak, Phaethon’a yansıyan güneşin mavi tonlarındaki yansıması çoğu kuyruklu yıldıza benzeyen ancak asteroitler arasında neredeyse hiç duyulmamış bir özelliktir. Sonuç olarak açıklamaya göre Phaethon’a gökbilimciler tarafından genellikle “kayalıklı kuyruklu yıldız” lakabı takılmaktadır.
Phaethon’un dönüşünün neden hızlandığı tam olarak belli değil. Asteroidin kuyruklu yıldız benzeri kuyruğu, kütlesinin giderek azaldığı anlamına gelmektedir ancak bu durumun dönüşünün sonu. Olarak değişeceği anlamına gelmez.
Ancak araştırmacılar, asteroidin olağandışı kuyruğunun güneşe yaklaştıkça yüzeyinin aşırı ısınmasının bir sonucu olduğunu düşünmektedir. Bu nedenle, en olası ihtimal Yarkovsky-O’KEEFE-Radzievskii-Paddack etkisi olarak da bilinen, asteroidin yüzeyinin dönüşünü değiştiren güneş radyasyonu tarafından hırpalanmasıdır. Ancak bu teoriyi mevcut verilerle kanıtlamak çok zordur.
Phaethon’un olağandışı özellikleri sebebiyle JAXA, bir sonraki asteroit görevlerinden birinin hedefi olarak dünyaya yakın uzay kayasını seçti. Açıklamaya göre, 2024’te DESTINY+ misyonu sonunda 2028’de Phaethon tarafından uçacak bir uzay aracı fırlatacak.
Araştırmacılar, JAXA’nın görevdeki bilim insanlarının Phaethon’un dönüş hızı hakkında yeni keşifler yapabileceğini söyledi.
Marshall, “Bu durum DESTINY+ ekibi için iyi bir haber, sürekli bir değişimi Phaethon’un uzay aracının uçuşu sırasındaki yöneliminin doğru bir şekilde tahmin edilebileceği anlamına geliyor.
Örneğin, bilim insanları uzay aracı geldiğinde asteroidin hangi tarafının güneş tarafından aydınlatılacağını belirleyebilecekler ve bu da çalışmaları için hangi alanları hedef alacaklarına karar vermelerine yardımcı olacaktır.” Şeklinde belirtti.
Çeviren: Aleyna Melisa ŞİRANLI
