Ginkgo Biloba (Mabet ağacı) yüzyıllardan beri süregelen farklı yelpaze şeklindeki yapraklarını her yıl dökebilir. Neredeyse 1300 yıllık mabet ağaçlarından biri, belgelenmiş Ginkgo ömrünün üst sınırına yaklaşmıştır. İlk filizlerini Bizans İmparatorluğu zamanında verdi.
Ve Ginkgo yaş aldıkça, yalnızca ayakta kalmaz aynı zamanda serpilir. Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayınlanan yeni bir araştırmaya göre, 600 yaşındaki Ginkgo’ların yaş halkaları her ne kadar daha çok zayıflamış olsa da tıpkı genç akrabalarında olduğu gibi koruyucu ve bağışıklık destekleyici kimyasal maddeler üretirler.
300 Yaşında Genç
Bu verilerden, Çin’e özgü Ginkgo Biloba’nın önceden belirlenmiş bir ömrü olmadığı anlaşılıyor. Kuzey Teksas Üniversitesi’nden bir biyokimyacı ve makalenin ortak yazarı RickDixon, her yıl ölen yılın aksine, “büyümeye devam etme yeteneklerinde bir son nokta yok” diyor.
Ginkgo ağacının yaşayan en eski ağaçlardan biri olduğu düşünülmektedir. Ginkgo Biloba varlığını 200 milyon yıldan fazla zamandır sürdürmektedir. Bununla birlikte, bu uzun ömürlü ağacın eski türlerinde yaşlanmayı anlamak zordur.
Pekin Ormancılık Üniversitesi’nden yazar Jinxing Lin, “Dixon projeye girmeden önce Ginkgo uzun ömür tekniklerini çözmek için zaten genom dizileme teknolojisini kullanıyordu.” Dedi.
Çalışma ekibi, ağaçların yıllık halkalarını oluşturarak kambiyuma (büyükten doku) veya her yıl büyüyen yüzey katmanına odaklandı. DNA sekansları ve yaklaşık 20, 200 veya 600 yaşlarındaki dokuz Ginkgo’dan genom analizi, her tabakayı kalınlaştırmaktan sorumlu genlerin yaşlı ağaçlarda daha az aktif olduğunu gösterdi.
Ancak diğer yaşlanma belirtileri ortaya çıkmadı. Çoğu bitki nihayetinde yaşlanmaya ulaşır ya da Dixon’ın belirttiği gibi, “gitgide yok olma” dönemi içerisine girer. Bu yaşam evresinden sorumlu olan genler, en eski Ginkgo örneğinde artık aktif değildi.
Dixon, Ginkgo ağaçları diğer ağaçlar gibi, sağlıklı kalmak için antioksidanlar ve antimikrobiyaller de üretiyor. Kızılçamlarında bu kadar yüksek bir konsantrasyonu var, moleküller türlere farklı bir renk tonu verdiğini açıklıyor. Bu bileşikleri üretmek için gerekli olan çeşitli genler, eski Ginkgo ağaçlarında, gençlerde olduğu gibi, Ginkgo bağışıklık sistemi ile ilgili genler kadar aktif olduğu ortaya çıktı.
Dixon, güçlü bir bağışıklık sistemi ve yaşlanma belirtisi olmadan, “bu çalışmadan öğrenebileceğimiz programlanmış bir ölüm mekanizması yok” diyor.
Uzun Yaşamın Sırları
Ginkgo’ların açık çürüme belirtilerinden nasıl kurtulduğuna gelince, Dixon bunun hakkında net bilgi olmadığını söylüyor. Stresli veya hasta ise, birçok ağaç türü enerji depolarının çoğunu büyüme yerine bağışıklık savunmasına adayacaktır. Ancak Ginkgo’ların kaynaklarını bu şekilde yeniden tahsis edip etmediği belli değil.
Dixon, benzer mekanizmaların, kızılçamlar (ortalama ömrü 800 ila 1.500 yıl olan) ve İngiliz porsuğu (900 yaşına kadar “eski” olarak kabul edilmeyen) gibi diğer uzun ömürlü türlerde de çalışabileceğini düşünüyor.
Dixon, ağaçlardaki gerçek antioksidan seviyelerini veya bağışıklık güçlendiricilerini ölçmediklerini, sadece varlıklarını gösteren genleri ölçtüklerine dikkat çekiyor. Ayrıca, çalışma ekibi sadece yaşlanma belirtileri için kambiyumu inceledi. Dixon, kök sisteminin de incelenmesi gerektiğinden bahsediyor.
Daha sonra ekip, GinkgoBiloba DNA’sının, kendi genetik kodumuz gibi, ağaç yaşlandıkça mutasyonlar kazanıp kazanmadığını görebileceğini dile getirdi. Ancak, kim bilir: Ağacın da bunu önlemenin bir yolu olabilir.
Beyda GÜLAL
