İşletim sistemleri nedir?
İşletim sistemleri, bilgisayardaki tüm donanımı ve diğer yazılımları yöneten birincil yazılımdır. “OS( İS)” olarak da bilinen işletim sistemi, bilgisayarın donanımı ile arayüz oluşturur ve uygulamaların kullanabileceği hizmetleri sunar.
İşletim sistemleri ne yapar?
İşletim sistemi, her şeyi bir arada tutan bir cihazdaki temel yazılım setidir. İşletim sistemi, aygıtın donanımı ile iletişim kurar. Wi-Fi radyosuna, depolama aygıtlarına ve ekrana kadar her şeyi klavyenizden ve farelerinizden halleder. Başka bir deyişle, bir işletim sistemi giriş ve çıkış aygıtlarını yönetir. İşletim sistemleri, aygıtlarıyla iletişim kurmak için donanım yaratıcıları tarafından yazılan aygıt sürücülerini kullanır.
İşletim sistemleri ayrıca, geliştiricilerin işletim sisteminde çalışan programları yazmak için kullanabilecekleri ortak sistem hizmeti, kütüphane ve uygulama programlama arayüzü(API) gibi birçok yazılım içerir.
İşletim sistemi, donanım sürücülerini ikisi arasında arayüz olarak kullanarak çalıştırdığınız uygulamalar ile donanım arasında yer alır. Örneğin, bir uygulama bir şey yazdırmak istediğinde, bu görevi işletim sistemine verir. İşletim sistemi, doğru sinyalleri göndermek için yazıcının sürücülerini kullanarak talimatları yazıcıya gönderir.
İşletim sistemi, doğru sinyalleri göndermek için yazıcının sürücülerini kullanarak talimatları yazıcıya gönderir. Uygulamanın, hangi yazıcıya sahip olduğunuzu veya yazıcının nasıl çalıştığını anlaması gerekmez. İşletim sistemi ayrıntıları işler.
İşletim sistemi ayrıca çoklu görevleri yürütür ve donanım kaynaklarını birden fazla çalışan program arasında paylaştırır. İşletim sistemi hangi işlemlerin çalışacağını kontrol eder ve birden fazla işlemciye veya çekirdeğe sahip bir bilgisayarınız varsa farklı işlemciler arasında ayırır ve birden çok işlemin paralel olarak çalışmasına izin verir. Ayrıca, çalışan uygulamalar arasında bellek ayırarak sistemin dâhili belleğini yönetir.
İşletim sistemi, işi yürüten büyük bir yazılım parçasıdır ve diğer her şeyden sorumludur. Örneğin, işletim sistemi bu programların erişebileceği dosyaları ve diğer kaynakları da denetler.
Çoğu yazılım uygulaması, işletim sisteminin çok fazla yük kaldırmasını sağlayan işletim sistemleri için yazılmıştır.Örneğin, Minecraft’ı çalıştırdığınızda, onu bir işletim sisteminde çalıştırırsınız. Minecraft her farklı donanım bileşeninin nasıl çalıştığını tam olarak bilmek zorunda değildir.
Minecraft çeşitli işletim sistemi işlevleri kullanır ve işletim sistemi bunları düşük düzeyli donanım yönergelerine dönüştürür.Bu, Minecraft’ın geliştiricilerini ve bir işletim sisteminde çalışan diğer tüm programları çok fazla sorundan kurtarır.
İşletim sistemleri sadece bilgisayarlar için değildir
“Bilgisayarlar”işletim sistemlerini çalıştırır dediğimizde, sadece geleneksel masaüstü bilgisayarları ve dizüstü bilgisayarları kastetmiyoruz. Akıllı telefonunuz, tabletler, akıllı TV’ler, oyun konsolları, akıllı saatler ve Wi-Fi yönlendiriciler gibi bir bilgisayardır. Amazon Echo veya Google Home, bir işletim sistemi çalıştıran bir bilgi işlem cihazıdır.
Microsoft Windows, Apple macOS, Google’ın Chrome OS ve Linux bilinen masaüstü işletim sistemleri arasındadır. Baskın akıllı telefon işletim sistemleri Apple’ın iOS ve Google’ın Android’idir. Kablosuz yönlendiriciniz gibi diğer aygıtlar “gömülü işletim sistemler’’ ile çalışırlar.Bunlar, özellikle tek bir görev için tasarlanmış, Wi-Fi yönlendiricisi çalıştırmak, GPS sağlamak veya ATM işletmek gibi tipik bir işletim sisteminden daha az işlevi olan özel işletim sistemleridir.
İşletim sistemleri nerede biter ve programlar nerede başlar?
İşletim sistemleri ayrıca, insanların cihazla arayüz oluşturmasına olanak tanıyan bir kullanıcı arayüzü de dâhil olmak üzere başka yazılımlar da içerir. Bu, bir PC’de bir masaüstü arayüzü, bir telefonda dokunmatik ekran arayüzü veya bir dijital yardımcı cihazda ses arayüzü olabilir.
Bir işletim sistemi, birçok farklı uygulama ve işlemden oluşan büyük bir yazılımın parçasıdır. Bir işletim sistemi ile bir program arasındaki çizgi bazen biraz bulanık olabilir. Bir işletim sisteminin kesin ve resmi bir tanımı yoktur.
Örneğin, Windows’da, Dosya Gezgini (veya Windows Gezgini) uygulaması hem Windows işletim sisteminin önemli bir parçasıdır – hatta masaüstü arayüzünüzü çizmeyi bile yönetir- hem de o işletim sisteminde çalışan bir uygulamadır.
İşletim sisteminin merkezi çekirdek
Düşük düzeyde, “çekirdek” işletim sisteminizin kalbindeki temel bilgisayar programıdır. Bu tek program, işletim sisteminiz başlatıldığında yüklenen ilk şeylerden biridir. Bellek ayırmayı, yazılım işlevlerini bilgisayarınızın CPU’suna yönelik talimatlara dönüştürmeyi ve donanım aygıtlarından gelen girdi ve çıktıları yönetir.
Çekirdek, bilgisayardaki diğer yazılımlar tarafından kurcalanmasını önlemek için genellikle yalıtılmış bir alanda çalıştırılır. İşletim sistemi çekirdeği çok önemlidir, ancak işletim sisteminin yalnızca bir parçasıdır.
Buradaki çizgiler de biraz bulanık olabilir. Örneğin, Linux sadece bir çekirdek.
Ancak, Linux hala işletim sistemi olarak adlandırılmaktadır. Android’e işletim sistemi de denir ve Linux çekirdeği etrafında inşa edilmiştir. Ubuntu gibi Linux dağıtımları Linux çekirdeğini alır ve çevresine ek yazılım ekler. Bunlara işletim sistemleri de denir.
Donanım yazılımı ve işletim sistemi arasındaki fark nedir?
Çoğu cihaz sadece, genellikle doğrudan bir donanım aygıtının belleğine programlanan bir tür düşük düzeyli yazılım olan donanım yazılımı çalıştırır. Genel olarak donanım yazılımı, sadece mutlak temelleri yapmak için tasarlanmış küçük bir yazılımdır.
Modern bir bilgisayar açıldığında, ana karttan UEFI donanım yazılımını yükler. Bu donanım yazılımı, bilgisayarınızın donanımını hızlı bir şekilde başlatan düşük seviyeli bir yazılımdır. Daha sonra işletim sisteminizi bilgisayarınızın katı hal sürücüsünden veya sabit diskinden başlatır. (Bu katı hal sürücüsünün veya sabit sürücünün, sürücünün içindeki fiziksel sektörlerde veri depolamayı işleyen kendi dâhili donanım yazılımı vardır.)
Yazılım ve işletim sistemi arasındaki çizgi de biraz bulanıklaşabilir. Örneğin, Apple’ın iPhone ve iPad’leri için iOS adı verilen işletim sistemine genellikle “donanım yazılımı” denir. PlayStation 4’ün işletim sistemine de resmen donanım yazılımı denir.
Bunlar, birden fazla donanım aygıtıyla arayüz oluşturan, programlara hizmet sağlayan ve kaynakları uygulamalar arasında ayıran işletim sistemleridir. Bununla birlikte, örneğin, uzaktan bir TV kumandasında çalışan çok temel bir yazılım donanımı genellikle işletim sistemi olarak adlandırılmaz.
Mobil cihazlar için işletim sistemleri
Buraya kadar bahsettiğimiz işletim sistemleri, masaüstü ve dizüstü bilgisayarlarda çalışacak şekilde tasarlanmıştır.
Telefon , tablet bilgisayar ve MP3 oynatıcı gibi mobil cihazlar , masaüstü ve dizüstü bilgisayarlardan farklıdır, dolayısıyla mobil cihazlar için özel olarak tasarlanmış işletim sistemlerini çalıştırırlar. Mobil işletim sistemlerine örnek olarak Apple iOS ve Google Android verilebilir.. Aşağıdaki ekran görüntüsünde, iOS’un bir iPad üzerinde çalıştığını görebilirsiniz.
Mobil cihazlar için işletim sistemleri genellikle masaüstü ve dizüstü bilgisayarlar için üretilenler kadar tam özellikli değildir ve aynı yazılımların tümünü çalıştıramazlar. Ancak yine de onlarla film izlemek, Web’de gezinmek, takviminizi yönetmek ve oyun oynamak gibi pek çok şey yapabilirsiniz.