James Webb Uzay Teleskobu NASA ‘nın en büyük ve en güçlü uzay bilimleri teleskobudur. 10 milyar dolarlık bu teleskop, Big Bang‘den yabancı gezegenlerin oluşumuna ve ötesine kadar evrenin tarihini ortaya çıkarmak için kozmosu araştıracak.
James Webb Uzay Teleskobu‘nun kalıcı evine bir milyon mil (1,5 milyon kilometre) seyahat etmesi yaklaşık 30 gün sürdü: Teleskop, lagrange noktası dediğimiz alana konumlandırıldı. (uzayda yerçekimi açısından istikrarlı bir konum).
James Webb Uzay Teleskobu Lagrange noktalarından (L2) yörüngesine oturduldu. L2, Dünya’nın yakınında ve güneşin karşısında yer alan bir noktadır, bu yörünge, teleskopun güneşin yörüngesinde dönerken Dünya ile aynı hizada kalmasını sağlayacaktır.
NASA ‘ya göre, James Webb Uzay Teleskobu dört ana alana odaklanacak: evrendeki ilk ışık, erken evrende galaksilerin bir araya gelmesi, yıldızların ve protoplanetary sistemlerin doğuşu ve gezegenler(yaşamın kökenleri dahil).
Güçlü James Webb Uzay Teleskobu da atası Hubble Uzay Teleskobu gibi gök cisimlerinin harika fotoğraflarını çekiyor. Teleskobun ilk test görüntülerini buradan inceleyebilirsiniz.
Hatta gökbilimciler için, Hubble Uzay Teleskobu gayet sağlıklı durumda ve iki teleskopun JWST’nin ilk yıllarında birlikte çalışması muhtemel. JWST ayrıca Kepler Uzay Teleskobu’nun bulduğu ötegezegenlere de bakacak veya uzaya sabitli teleskoplarından gerçek zamanlı gözlemleri takip edebileceğiz.
James Webb Uzay Teleskobu, NASA, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ve Kanada Uzay Ajansı arasındaki etkileyici bir uluslararası iş birliğinin ürünüdür. NASA ‘ya göre, JWST projesinin hayata geçmesi 29 ABD eyaleti ve 14 ülkede 300’den fazla üniversite, kuruluş ve şirketi çalışması ile mümkün oldu. James Webb Uzay Teleskobu’nun nominal kullanım süresi beş yıldır, ancak hedef ESA’ya göre 10 yıldır.
James Webb Uzay Teleskobu’nun bilim yetki alanı temel olarak dört alana bölünmüştür:
1- İlk Işık ve Yeniden İyonlaşma
Bu, Big Bang ‘in bugün bildiğimiz şekliyle evreni başlatmasından sonra evrenin ilk aşamalarını ifade eder. Big Bang’den sonraki ilk aşamalarda, evren bir parçacık deniziydi (elektronlar, protonlar ve nötronlar gibi) ve evrende bu parçacıkların birleşmeye başlaması için soğuyana kadar ışık görünmüyordu.
JWST ‘nin üzerinde çalışacağı başka bir şey de ilk yıldızların oluşmasından sonra ne olduğudur; bu çağa “yeniden iyonlaşma çağı” denir, çünkü nötr hidrojenin bu ilk yıldızlardan gelen radyasyonla yeniden iyonlaştığı (tekrar elektrik yüküne sahip olduğu) zamanı ifade eder.
2- Galaksilerin Birleşmesi
Galaksilere bakmak, maddenin devasa ölçeklerde nasıl organize edildiğini görmenin faydalı bir yoludur ve bu da bize evrenin nasıl evrimleştiğine dair ipuçları verir. Bugün gördüğümüz sarmal ve eliptik gökadalar aslında milyarlarca yıl içinde farklı şekillerde evrimleşmiştir ve JWST’nin hedeflerinden biri bu evrimi daha iyi anlamak için en eski gökadalara bakmaktır.
Bilim insanları ayrıca günümüzde görülebilen galaksilerin çeşitliliğini nasıl elde ettiğimizi, galaksilerin mevcut oluşum ve bir araya gelme yollarını anlamaya çalışıyorlar.
3- Yıldızların Doğuşu ve Gezegen Öncesi Sistemler
Kartal Bulutsusu’nun “Yaratılış Sütunları”, yıldızların en ünlü doğum yerlerinden bazılarıdır. Yıldızlar gaz bulutları içinde olurlar ve yıldızlar büyüdükçe, uyguladıkları radyasyon basıncı koza gazını üfler (çok geniş bir alana yayılmamışsa diğer yıldızlar için tekrar kullanılabilir).
Ancak gazın içini görmek zordur. JWST’nin kızılötesi gözleri, bu kozalarda doğan yıldızlar da dahil olmak üzere ısı kaynaklarına bakabilecek.
4- JWST Gezegenler ve Yaşamın Kökenlerini Araştıracak
Son on yılda, NASA’nın gezegen arayan Kepler Uzay Teleskobu da dahil olmak üzere çok sayıda ötegezegen keşfedildi. JWST ‘nin güçlü sensörleri, atmosferlerini görüntüleme de dahil olmak üzere bu gezegenleri daha derinlemesine inceleyebilecek.
Gezegenlerin atmosferlerini ve oluşum koşullarını anlamak, bilim insanlarının belirli gezegenlerin yaşanabilir olup olmadığını daha iyi tahmin etmelerine yardımcı olabilir.
James Webb Uzay Teleskobu Özellikleri
JWST, görünür, yakın kızılötesi ve orta kızılötesi (0,6 ila 28,5 mikrometre) dalga boylarında gözlemleri mümkün kılacak dört araçla donatılmış olarak tasarlandı.
Yakın Kızılötesi Kamera (NIRCam)
Arizona Üniversitesi tarafından sağlanan bu kızılötesi kamera, yakındaki galaksilerdeki yıldızlardan ve Samanyolu içindeki yıldızlardan gelen ışığı algılayacak. Ayrıca evrenin erken dönemlerinde oluşan yıldızlardan ve galaksilerden gelen ışığı da arayabiliyor.
NIRCam, parlak bir nesnenin ışığını engelleyebilen ve bu yıldızların (gezegenler gibi) yakınındaki daha sönük nesneleri görünür hale getiren koronagraflarla donatıldı.
Yakın Kızılötesi Spektrografı (NIRSpec)
NIRSpec, Big Bang’den sonra oluşan ilk galaksileri arayarak aynı anda 100 nesneyi gözlemleyebilecek. NIRSpec, NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nin yardımıyla Avrupa Uzay Ajansı tarafından sağlandı.
Orta Kızılötesi Cihazlar (MIRI)
MIRI, Hubble’ın astrofotografi geleneğini takip ederek, uzaktaki gök cisimlerinin inanılmaz uzay fotoğraflarını ortaya çıkaracak. Cihazın bir parçası olan spektrograf, bilim insanlarının evrendeki uzak nesneler hakkında daha fazla fiziksel ayrıntı toplamasına izin verecek. MIRI, Kuiper Kuşağı’ndaki uzak galaksileri, soluk kuyruklu yıldızları, oluşum aşamasında olan yıldızları ve nesneleri tespit edecek. MIRI, Avrupa Uzay Ajansı ve NASA ‘nın Jet Propulsion Laboratuvarı ile Avrupa Konsorsiyumu tarafından inşa edildi.
Hassas Yönlendirme Sensörü / Yakın Kızılötesi Görüntüleyici ve Yarıksız Spektrograf (FGS/NIRISS):
Bu Kanada Uzay Ajansı yapımı cihaz, daha çok bir arada iki cihaz gibidir. FGS cihazı, bilimsel araştırmaları sırasında JWST’nin tam olarak doğru yöne yönlendirilmesini sağlamaktan sorumludur. NIRISS, evrendeki ilk ışığın imzalarını bulmak ve yabancı gezegenleri arayıp karakterize etmek için kozmosu araştıracak.
Teleskop ayrıca tenis kortu büyüklüğünde bir güneşlik ve 21,3 fit (6,5 metre) aynaya sahip olacak (bugüne kadar uzaya fırlatılan en büyük ayna).
ESA’dan alınan bilgilere göre, teleskop aynaları berilyumdan yapılmıştır ve kızılötesi ışığın yansımasına yardımcı olmak için mikroskobik olarak ince bir altın tabakasıyla kaplanmıştır. Bu cihazlar JWST’yi fırlatan rokete sığmadığı için bu nedenle teleskop konumlandırma sonrası uzaydayken açılacaktır.
James Webb Uzay Teleskobu & Hubble Uzay Teleskopu
James Webb Uzay Teleskobu, Hubble Uzay Teleskobu‘nun varisi olarak anılır.
Bilimsel ilerleme tamamen devlerin omuzlarında yükselen cücedir yani bilimsel hedefleri Hubble’ın sonuçlarıyla motive edildiğinden JWST tam da bunu yapacaktır.
İki uzay teleskopunun farklı yetenekleri varken, Hubble kozmosu öncelikle optik ve morötesi dalga boylarında (bazı kızılötesi yeteneklerle) gözlemledi. JWST ise öncelikle evrene kızılötesi olarak bakacaktır.
Evrenin genişlemesi nedeniyle, uzaktaki nesnelerden gelen ışık, spektrumun daha kırmızı ucunda daha uzun dalga boylarına kayar (ESA’ya göre kırmızıya kayma olarak bilinir.). JWST, bu kızılötesi ışığı çok ayrıntılı olarak gözlemleyecek ve evrendeki en eski yıldız ve galaksilerden bazılarına ışık tutacaktır.
James Webb Uzay Teleskobu ile Hubble Uzay Teleskobu arasındaki bir diğer büyük fark, JWST’nin güneşin yörüngesinde, Hubble ise Dünya’nın yörüngesinde dönmesidir. JWST, uzay mekiği misyonları tarafından erişilen ve hizmet verilen Hubble’ın aksine hizmet için çok uzaktadır.
James Webb Uzay Teleskobu’nun Adlandırılması
Uzay teleskobu daha önce Yeni Nesil Uzay Teleskobu olarak biliniyordu ve Eylül 2002’de James Webb Uzay Teleskobu olarak yeniden adlandırıldı.
JWST, eski NASA şefi James Webb’in adını aldı. Webb, 1961’den 1968’e kadar uzay ajansının sorumluluğunu üstlendi ve NASA ‘nın aya ilk insanı göndermesinden sadece birkaç ay önce emekli oldu.
JWST ‘in NASA yöneticisi olarak görev süresi, Apollo ay programı ile en yakından ilişkili olmasına rağmen, aynı zamanda uzay biliminde bir lider olarak kabul edilir. Webb, büyük bir siyasi çalkantı zamanında bile, NASA ‘nın bilim hedeflerini belirledi ve dev bir uzay teleskobu başlatmanın uzay ajansının ana hedefi olması gerektiğini yazdı.
NASA, JWST ‘in rehberliğinde 75’ten fazla uzay bilimi görevi başlattı. Bu görevler Güneşi, yıldızları, galaksileri ve ayrıca doğrudan Dünya atmosferinin üzerindeki uzayı inceleyen misyonları içeriyorlardı.
Uzay teleskopu için isim seçiminden herkes memnun değil. JWST ‘in görev süresi boyunca gey ve lezbiyen NASA çalışanlarına karşı ayrımcılıkta bulunduğu iddiaları nedeniyle NASA ‘yı teleskobun adını değiştirmeye çağıran bir çok mail ve kampanya düzenlendi. NASA o zamandan beri bu şikayetlere rağmen teleskopu yeniden adlandırmayacağını belirtti..
Teleskobun İlk Görüntüleri
NASA ‘nın James Webb Uzay Teleskobu tüm yeteneklerini ilk kez göstermeye başladı. Teleskobun ilk tam renkli görüntüleri 12 Temmuz 2022 Salı günü, bir nasa online yayını sırasında yayınlandı.
JWST ‘den yeni veriler geldikçe size buradan paylaşacağız.
James Webb Uzay Teleskobu şimdi nerede?
James Webb Uzay Teleskobu şu anda L2 Yörüngesinde ve bu nihayi varış noktası, Dünya’dan yaklaşık 1,5 milyon kilometre uzakta. Bu, yörüngeye oturulması yaklaşık bir ay süren bir yolculuktu.
NASA’nın ‘Webb Nerede‘ özelliği ile ilerlemesini takip edebilirsiniz . Bu sadece Dünya’dan mevcut uzaklığı değil, aynı zamanda teleskopun hızını, sıcaklığını, yörüngede ne kadar süredir olduğunu ve bir sonraki aşamasının ne olduğunu da gösterir.
Çeviri: Mustafa Kemal Karabulut
Yorumlar 2