Covid-19 ile ilgili vakalar dünya çapında yükselmeye devam ettikçe, bazı çalışmalar hastaların yaklaşık üçte birinin nörolojik semptomlar gösterdiğini bildirdi. Vakaların çoğuna bakılırsa, Covid-19 ateşe, boğaz ağrısına, yorgunluğa, öksürüğe; hatta daha ağır vakalarda nefes darlığı ve solunum bozukluğuna sebep olan bir solunum yolu virüsü.
Yine de, şimdi anladığımız kadarıyla koronavirüs: solunum yolu sisteminin dışındaki hücreleri de enfekte edebilen, ishal ve mide bulantısı gibi gastro-intestinal (sindirim sistemi ile ilgili) rahatsızlıklardan kalp rahatsızlıkları ve kan pıhtılaşması bozukluklarına kadar geniş çapta değişen belirtilere sahip. Görünen o ki şimdi ise nörolojik belirtileri de bu listeye ekleyeceğiz.
Koronavirüs nörolojik semptomlar
Son zamanlarda yapılan birçok çalışma Covid-19 vakalarında nörolojik belirtilerin varlığını ortaya çıkardı. Covid-19 hastalarının Guillain-Barré sendromundan muzdarip oldukları birçok kez rapor edildi. Guillain-Barré sendromu, bağışıklık sisteminin virüse karşı savaşırken yanlışlıkla sinir hücrelerine saldırması sonucu kas güçlüğü ve sonunda felçle sonuçlanan bir nörolojik bozukluk.
Diğer çalışmalar, sağlıklı genç insanlarda diğer hafif semptomların dışında ansefalit (beyin iltihaplanması, şişme) ve inme inmesi gibi şiddetli belirtiler tanımladılar.
Ayrıca Çin ve Fransa’da Covid-19 hastalarındaki nörolojik bozuklukların yaygınlığı hakkında daha geniş bir çalışma yapıldı. Çalışmalar, hastaların %36’sında nörolojik belirtilere sahip olduğunu gösterdi.
Semptomların çoğusu güçlü bir bağışıklığın karşılık vermesinden kaynaklanabilecek baş ağrısı ve sersemlik gibi hafif belirtilerdi. Daha şiddetli ve belirgin olan koku ya da tat kaybı, kaslarda zayıflama, nöbet, inme inmesi ve halisünasyonlar gibi semptomlar da ayrıca görüldü.
Bu semptomlara genellikle, tahmini %46’dan %84’e değişen sıklıkta ağır vakaların sahip oldukları görüldü. Ağır vakalarda ayrıca dizorientasyon (çevreyi tanımama) dikkat eksikliği, hareket bozuklukları gibi bilinçte değişmeler görüldü ve iyileşmeden sonra bile bu değişmelerin sürmekte olduğu bulundu.
Virüs ciğerlerden beyine sıçrayabilir
Covid-19’a sebep olan SARS-CoV-2, ya direkt olarak beyni enfekte ederek ya da bağışıklık sisteminin güçlü hareketlenmesinin sonucu nörolojik problemlere sebep olabilir. Ayrıca burundaki koku sinirlerinin enfekte olmasının, virüsün ciğerlerden beyine sıçramasını sağlayabildiği belirtildi.
İnsan beyni hücreleri yüzeyinde, kan basıncını düzenleyen, virüsleri algılayan ve ayrıca endotelyal hücrelerdeki kan damarlarında bulunan ACE2 proteini bulunduruyor. Endotelyal hücrelerinin enfekte olması virüsü ciğerlerden kana, ordan da kan beyin sınırlarını geçerek beyine geçirebilir. Bir kere beyine ulaştığında, virüsün tekrarı nörolojik bozukluklara sebep olabilir.
SARS-CoV-2 aynı zamanda Guillian Barré sendromu şeklinde direkt olarak güçlü bağışıklığın karşılığı olarak sonuçlanabilir. Ama aynı zamanda beyin şişmesi gibi, tam olarak olmasa da Alzheimer ve Parkinson hastalığı gibi nörolojik dejeneratif hastalıklarla bağdaştırılan beyin iltihabına da dolaylı yoldan sebebiyet verebilir.
SARS-CoV-2 beyini etkileyen ilk solunum yolu virüsü değil. İnfluenza, kızamık, respiratuvar sinsitiyal virüslerinin hepsi beyni ya da sinir sistemi merkezini enfekte edip nörolojik bozukluklara sebep olabilir. Beyine ulaşan solunun yolu enfeksiyonları neyse ki nadir bir oluşum.
Ama dünya çapında milyonlarca Covid-19 enfeksiyonuyla birlikte, özellikle şiddetli vakalarda önemli nörolojik hastalıkların olma riski var. Hem kısa süreli ani gelişen hastalıkların yanı sıra uzun süreli rahatsızlıklarda da, Covid-19’un nörolojik belirtilerinin olma ihtimaline karşı bilinçli olmak önemli. Bu ayrıca viral yayılmaları/bulaşmaları önlemenin ve kimin enfekte olmuş ve olduğunu belirlemenin önemini vurgular.
