Nasa’nın Uzay Aracı Ay Yüzeyinde Sabit Sıcaklık Aralığında Değişkenlik Gösteren Çukurlar Buldu!
Bilim insanları Ay yüzeyinde, gölgede bulunan ve ortalama 63 °F (yaklaşık 17 °C) sıcaklığında değer gösteren çukurlar keşfetti. NASA tarafından finanse edilmiş araştırmacılar, NASA’nın Ay Keşif Uydusundan (LRO) ve bilgisayar modellemelerinden elde edilen verileri kullandılar.
Çukurlar ve mağaraya dönüşebilir potansiyeldeki çukurlar, ayda bulunan ileriki görevler için uygun sıcaklıkta bir konum olabilir. Bu uygun sıcaklıklar, gün boyunca 260 °F (yaklaşık 127 °C) sıcaklığa, geceleri ise 280 °F (yaklaşık 173 °C) yi bulan ay sıcaklıklarının aksine sabit ve uygun olmaktadır.
Ay’ın bilinmeyen özelliklerinin keşfedilmesi ve bunun insanlığın hizmetine sunulması NASA’nın hedeflerinden biri haline gelmiştir. Çukurlar 2009 yılından keşfedildiğinden bu yana bilim insanları bu çukurları ve bu çukurların mağaraya dönüşmesi halinde mağaraların tamamının keşfedilip keşfedilmemiş olduğunu ve bu mağaraların kalkan olarak kullanılıp kullanılmayacağını merak etmiştir.
Bu çukur ve mağaraların uygun sıcaklıkta olmasının yanında, bu çukurların kozmik ışınlara, solar radyasyonlarına ve mikro meteorlara karşı bir kalkan görevi görebileceği düşünülmektedir.
Yakın zamanda jeofizik araştırma yazısını bir dergide paylaşan ve Kaliforniya Üniversitesinde doktora öğrencisi olan Tyler Horvath: ’200 çukurun yaklaşık 16’sı lav tüpleridir.’ NASA’nın Greenbellt, Maryland’deki Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden LRO Proje bilimcisi Noah Petroya göre ise: ’Aydaki çukurların yüzeyde muhteşem özellikleri bulunuyor.
Bu muhteşem özellikteki çukurların sabit bir termal ortam oluşturduklarını bilmek bir gün onları keşfetme olasılığının resmini çizmemize yardımcı oluyor.’ sözlerini kullandı. Yeryüzünde de bulunan lav tüpleri, erimiş sıcak lavın soğumuş bir lavın alt tabakasına sızarak veya içi boş bir tünelden ayrılan lav nehrinin kabuk oluşturmasıyla meydana geliyor.
Tavanda bulunan lav tüplerinin çarpışması halinde ise geri kalanı yassıya benzer tüp oluşturan yapılar bir çukur oluşturabilir. Ay yüzeyinde öne çıkan 2 çukurda görülen çıkıntılar orada bariz bir şekilde boşluk veya mağaranın olduğunu göstermekle beraber başka bir kanıt oradaki başka bir çıkıntının çok büyük bir mağaraya neden olduğunu gösteriyor.
‘İnsanların evrimi mağarada yaşayarak başladı ve Ay’da bulunan mağaralarla devam edebilir!’ sözlerini kullanan David Peage aynı zamanda LRO’daki çalışmada kullanılan ve sıcaklık ölçümlerinin yapılmasında uygulanan Diviner Ay Radyometresi Deneyi’nde liderlik eden makalenin ortak yazarıdır.
Horvath bu radyometreden (termal kamera) alınan verileri kullanarak bu çukurlardaki sıcaklığın yüzeydekinden farklı olduğunu bulmuştur. Ay’ın Mare Tranquilliatis olarak bilinen ve bir futbol sahası kadar uzunluk ve genişliğe sahip, 328 fit (100 metre) derinliğinde bir çukura odaklanan Horvath ve meslektaşları, bu çukurun termal özelliklerini anlamak için ay tozunun, kayaların ve çukurun sıcaklık grafiklerini bilgisayar modellemeleriyle analiz etmişlerdir.
Sonuçlar bize karanlıkta kalmış bölgelerin sıcaklığının ay günü boyunca çok az dalgalandığını ve 63 °F (yaklaşık 17 °C) olduğunu göstermiştir. LRO’nun Ay Keşif Uydusu Kamera ’sının dediğine göre ise çukurun dibinden uzanan bir mağara göreceli olarak konforlu bir sıcaklığa neden olabilmektedir.
İçerisinde Kaliforniya Üniversitesi gökbilimcisi David Peage ve Kolarado üniversitesi profesörü Paul Hayne’in bulunduğu bir ekip yüzeyde bulunan gölge çıkıntılarının yüzeyi; sabahları aşırı sıcaklardan, akşamları ise aşırı sıcak kaybından koruyarak sabit bir sıcaklık aralığında tuttuğuna inanmaktadır.
1 Ay günü, 15 Dünya günü boyunca suyu kaynatacak bir sıcaklık ve hemen ardından yine 15 gün boyunca aşırı soğuk olacak şekilde tamamlanır. 18 Haziran 2009’da fırlatılan LRO, yedi güçlü ekipmanı ile büyük miktarlarda veri toplamış ve Ay hakkındaki fikirlerimizi önemli ölçüde arttırmıştır.
Kaliforniya Üniversitesi ve NASA’nın Kaliforniya’daki Jet Sevkiyat Laboratuvarı Diviner’ı kurmuş ve geliştirmiştir. NASA; uzaydaki insan varlığını geliştirmek, yeni bilgi ve fırsatları getirmek için ticari ve uluslararası ortaklarla Ay’a dönüyor.
AHMET TUĞRUL DEĞER
Referans: “Thermal and Illumination Environments of Lunar Pits and Caves: Models and Observations From the Diviner Lunar Radiometer Experiment” by Tyler Horvath, Paul O. Hayne and David A. Paige, 8 July 2022, Geophysical Research Letters.
DOI: 10.1029/2022GL099710
