Bilim adamları uzun zamandır Neandertallerin insanlara karşı evrimsel yarışı basitçe kaybettiklerini varsaydılar. Ancak yeni bir Neandertal yok oluş teorisi bu iddianın daha da karmaşık olduğunu kanıtladı.
İnsanlar primat evrimsel ağacın hiçbir dalında yalnız olmadı. En yakın akrabalarımızın arasında hiçbiri Neandertaller kadar iyi bilinmez.
Öncelerinde, Neandertaller şu anki durumumuzdan daha az zeki ve daha az mantıklı düzeyde olduklarını düşündüğümüz için Neandertal adı ‘’ Homo sapiens’’ kuzenlerimize yapmış olduğumuz bir hakaretti. Lakin ‘’İnsanların Gizemli Yok Oluşları’’ hakkındaki araştırma iç güdümüz ve araştırmalarımız arttıkça zaman içinde değişmeye başladı.
Tam emin değiliz ama Neandertaller birdenbire dünyadan izlerini kaybetmiş olabilirler. Çünkü, Avrasya boyunca yayılan küçük ve izole olmuş toplulukları yok olma eşiğindeydi.
Neandertaller Hakkındaki Değişip Gelişen Düşüncemiz
‘’Hominid’’ olarak isimlendirilen Neandertaller uzun bir dönem dünyamızdalardı. Kanıtlar şunu gösteriyor ki Avrasya’da en az 400.000 yıl önce ortaya çıkmışlar ve İspanya’nın güney ucundaki Cebelitarık gibi bazı bölgelerde 35.000 yıla kadar varlıklarını devam ettirmiş olabilirler.
Hominid fosili ilk olarak Charles Darwin’in ‘’Türlerin Kökeni’’ adlı eseri yayınlanmadan üç yıl önce, yani 1856 yılında Almanya’da keşfedildi. Bu keşif o dönemde tartışma seline yol açtı. Bazıları bilinmeyen bir insan türüne ait olabileceğini iddia ederken bazıları ise hasta bir insan bedenin olduğunu söyledi.
Almanya’nın en ünlü profesörlerinden biri olan Leiden Üniversitesi’nden Arkeolog Gerrit Dusseldorp açıklamasında fosilin Napolyon Dönemi’nde bir mağarada raşitizm hastalığından acı çekerek ölen Rus bir Kazak’a ait olduğunu belirtti. Ama Belçika’daki 1886’da aynı kalıtımların keşfi bu ‘’Rus Kazak’’ teorisini çürüttü.
Dusseldorp’un açıklamasına göre, gerçekte yakın akraba anlayışımız zaman geçtikçe önemli ölçüde değişmeye başladı. Neandertallerin kendine has eşsiz varlıklar olduğuna karar verdikten sonra, (onlar tıpkı biz ama daha az zeki olanından) zeka algısı farklı bir boyuta taşındı.
Neandertallerin ölümü konusundaki hipotezlerimiz de zaman içinde değişti. Bilim insanların akıllarındaki en uzun dönemli teori ise onların bizim tarafımızdan yok edilmesidir. Çünkü bizler daha güçlü ve daha zekiydik. Bu yüzden de ya onları direkt olarak öldürerek ya da kaynaklarını ele geçirerek ve kontrolü kazanarak dünyamızdan yok ettik.
Dusseldorp’un açıklamasına göre; Bizim Avrasya’ya gelişimiz ve onların yok olması arasındaki oldukça yakın zaman bu teoriyi destekler nitelikteydi. Sebebi ise modern insanlar yaklaşık olarak 400.000 yıl önce Avrasya’ya gelmeye başladıkları düşünülmesi örnek olarak gösterilebilir.
Günümüzdeki kanıtlar bu tabloyu daha da zorlaştırdı. Genetik çalışmalar ve fosil kalıntıları, insanların Neandertal bölgesine 210.000 yıl kadar erken bir tarihte girdiğini ima ediyor. Ayrıca kendi DNA‘mız, Neandertallerle melezlendiğimizi gösteriyor, bu da barışçıl bir temas olduğunu akla getiriyor.
Yeni Neandertal Yok Oluş Teorisi
2019 yılında yayınlanan bir PLoS ONE makalesi Neandertallerin farklı bir yolla yok oluşları hakkında varsayımda buldu. Varsayım şu şekildeydi: Neandertallerin zayıf olan nüfusları, doğal olarak sürdürülebilir yaşam seviyesinin altına düştüklerinden dolayı Neandertaller yok olmuş olabilirdi; ve bu varsayım arkeologlar arasında önemli bir yer edindi.
Neandertallerin yok oluşu ile ilgili önceki teoriler günümüz insanlar için basmakalıp varsayımlara dayanıyordu. Ama hiçbir araştırmacı onların da bizim kadar hayatta kalma becerilerinin var olduğu düşüncesini analiz etmedi.
Yine de Neandertallerin soyu tükenmeli miydi?
Araştırmacılar nesli tükenmekte olan türlerin kaderini genelde belirleyen üç temel faktörü tanımladı: İç-melezleme, Ale etkisi ve rasgelelik kuramı.
İç melezlenme, kendi türünün yaşayabilirliği ve üreme potansiyelinin kaybolması durumudur.
İç-melezlenmede araştırmacılar, Neandertal nüfus sayıları konusunda bazı hesaplamalar yaptı. Bu hesaplamalar; cinsiyet oranlarındaki rastgele değişimler, sel, kuraklık gibi olaylar veya bir eş bulma güçlüğü gibi faktörlerin, Neandertallerin ortadan kaybolmasını açıklayıp açıklamayacağını belirlemek için yapıldı.
Onların yapmış olduğu bu modellemeye göre, Neandertaller zamanlarının çoğunu yok olmaya yüz tutmuş bir toplulukla kendi varlıklarını geçiriyorlardı. Hem doğurganlığı hem de hayatta kalmayı azaltan iç-melezlenme ile bütünleşen üreme potansiyeli ve popülasyon büyüklüğündeki rasgele türler akrabalarının dünya üzerindeki varlıklarının nasıl ortadan kalktığını açıklayabilir.
Sonralarda Neandertallerin Yok Oluşuna Ne Sebep Olmuştur?
Bu Neandertallerin yok olma teorisi gittikçe önem kazanıyordu. Dusseldorp’un bu yılın başlarında Scientific Reports’da yayınladığı bir anket, 216 paleoarkeologlar arasında demografi önde gelen bir teori olduğunu ve ardından rekabete dayalı faktörler ve sonra çevresel faktörler geldiğini ortaya koydu.
Coğrafyayı basitçe düşündüğümüzde: Dusseldorp, Neandertaller muhtemelen insanlar arasındaki modern avcı-toplayıcı grupları oluşturan düzinelerce gruptan daha küçük gruplar halinde yaşadığını düşünüyor. Neandertaller için kabaca nüfus tahminleri aynı halde 10.000 kişiye kadar düştüğünü iddia etti.
Ama şu an düşündüğümüzde Neandertal fosilleri İngiltere, Irak ve Sibirya kadar birbirinden uzak bölgelerde bulundu. Bu da 21,14 milyon mil karelik alana 10.000 kişiyi yaymak, mil kare başına kabaca 0.0005 nüfus yoğunluğu anlamına gelmektedir. Yani işin özeti, Avrasya’ya dağılmış küçük, izole popülasyonlar her zaman yok olmanın eşiğindeydi.
Çeviren: Umut Uysal
